Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 24 października 2024 r., w sprawie z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Chełmnie:

– w pkt I – zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20 600 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

– w pkt II – zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6 647 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

– w pkt III – nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3 225,03 zł tytułem kosztów sądowych pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał na poczynione w sprawie ustalenia faktyczne, na gruncie których powództwo uznał za zasadne w całości.

Sąd Rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie poza sporem pozostawał fakt wystąpienia zdarzenia szkodowego w postaci pożaru, na skutek którego uszkodzeniu uległ budynek objęty obowiązkowym ubezpieczeniem rolników. Nie było również spornym, że odpowiedzialność za powyższą szkodę ponosi pozwany, który na podstawie przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego ustalił, że wysokość odszkodowania opiewa na łączną kwotę 24 878,85 zł, którą to wypłacił pozwanemu. Strona powodowa podnosiła, że odszkodowanie zostało zaniżone, pozwany w sposób nieuzasadniony zaniżył odszkodowanie, pomniejszając je o kwotę odpowiadającą zużyciu technicznemu budynku.

Sąd Rejonowy wskazał następnie, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 367). Odnosząc się do kwestii możliwości obniżania wysokości odszkodowania o zużycie techniczne budynku, Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z powołanym wyżej przepisem, możliwość pomniejszania odszkodowania o stopień faktycznego zużycia budynku istnieje tylko za okres od dnia powstania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody. W sprawie nie mogło dojść do obniżenia wysokości należnego odszkodowania z uwagi na tzw. dalsze zużycie techniczne budynku ze względu na mały odstęp czasu między zawarciem polisy między stronami, a zdarzeniem (zużycie techniczne budynku w tym czasie było znikome). Ponadto, w ocenie Sądu Rejonowego, uzasadnionym było przyjęcie jako właściwego dla określenia wysokości szkody wariantu podanego przez biegłego dla systemu zleceniowego. Uwzględniając wysokość szkody Sąd uwzględnił także podatek od towarów i usług oraz kwotę 1 118,26 zł związaną z wywozem i utylizacją odpadów, gruzu po pożarze.

W świetle powyższego, w ocenie Sądu Rejonowego, należne z tytułu powstałej szkody świadczenie opiewa na wskazaną przez biegłego kwotę 46.894,41 zł. Mając zatem na względzie uiszczoną dotychczas przez pozwanego należność wynoszącą 24.878,85 zł, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powodowi przysługiwało uprawnienie do żądania dopłaty w wysokości 22.015,56 zł. W toku niniejszego procesu powód domagał się z tego tytułu zasądzenia na swoją rzecz wyłącznie kwoty 20.600 zł. W konsekwencji, Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości. O kosztach procesu orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. (uzasadnienie – k. 577 – 581 akt).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany zaskarżając je w części zasądzającej na rzecz powoda kwotę 13.498,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, tj. częściowo pkt I wyroku oraz zarzucając mu naruszenie:

– art. 233 § 1 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodu z dokumentów zawartych w aktach szkody, w tym dokumentu polisy ubezpieczeniowej w zakresie sposobu wyliczenia wysokości szkody, a w konsekwencji ustalenie przez Sąd, że zużycie techniczne zawarte w umowie ubezpieczenia zawartej przez pozwanego z poszkodowanym nie ma znaczenia dla ustalenia wysokości odszkodowania, podczas gdy właściwa ocena tego dowodu doprowadziłaby do ustalenia, że w wyliczeniu wysokości odszkodowania winno zostać uwzględnione zużycie techniczne budynku zawarte w polisie ubezpieczeniowej w wysokości 34%,

– art. 824 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na ustaleniu odszkodowania w kwocie przewyższającej wartość poniesionej faktycznie szkody majątkowej.

W związku z powyższymi zarzutami skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 13.498,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020 r. oraz rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu za I instancję zgodnie z wynikiem sprawy. Ponadto, skarżący wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (apelacja – k. 585 – 591 akt).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych (odpowiedź na apelację k. 603-606 akt).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Na wstępie należy podkreślić, że w ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne Sądu I instancji były prawidłowe, znajdowały wsparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, ocenionym należycie, bez naruszenia granic swobody sędziowskiej. W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił je w całości i przyjął za własne. W związku z tym nie istniała już potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. postanowienie SN z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 156/13, LEX nr 1365587). Sąd Okręgowy dokonał jednak ich odmiennej oceny prawnej.

Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację pozwanego, doszedł do przekonania, że zarzuty w niej podniesione zasługiwały na uwzględnienie. Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy pozwany zakład ubezpieczeń miał prawo, zgodnie z zawartą umową ubezpieczenia, pomniejszyć należne odszkodowanie o stopień zużycia technicznego budynku, wynoszący 34%, określony w polisie ubezpieczeniowej.

Sąd Rejonowy, dokonując wykładni art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 367, dalej: u.u.o.), niezasadnie przyjął, że zakład ubezpieczeń nie był uprawniony do pomniejszenia należnego świadczenia o stopień zużycia budynku określony w umowie ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 u.u.o. – mającym zastosowanie w niniejszej sprawie – ustalenie wysokości szkody może nastąpić także w oparciu o kosztorys. Analizując wspomniany przepis ustawy, wskazać należy, że w przeciwieństwie do rozliczenia metodą dyferencyjną, rozliczenie kosztorysowe ma zastosowanie w wypadku, kiedy rolnik dokonuje odbudowy, naprawy, remontu budynku objętego szkodą. W przeciwieństwie do kwestii cenników ustawodawca doprecyzował, jakie warunki powinien spełniać kosztorys:

a) powinien być wystawiony przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku;

b) powinien odzwierciedlać koszty związane z odbudową lub remontem, określone zgodnie z obowiązującymi w budownictwie zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych – przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia;

c) jeżeli suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody (zob. M. A. Plakwicz [w:] Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz, red. G. Dybała, K. Szpyt, Warszawa 2022, art. 68).

Należy zauważyć, że przepisy art. 68 ust. 1 pkt 1 u.u.o. oraz art. 68 ust. 1 pkt 2 u.u.o. nie odnoszą się wyraźnie do kwestii uwzględniania zużycia budynku od dnia budowy do dnia zawarcia umowy ubezpieczenia.

Omawiana kwestia możliwości obniżania wysokości odszkodowania o zużycie techniczne budynku stała się przedmiotem rozważania przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z 18 listopada 2015 r. (III CZP 71/15, OSNC 2016/11, poz. 128) wskazał, że „ ustalenie wysokości szkody w razie niepodjęcia odbudowy, naprawy lub remontu budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego następuje z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku; odszkodowanie wypłaca się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, nie większej jednak od sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie”. W ocenie Sądu Najwyższego szkodę należy rozpatrywać wedle metody dyferencyjnej jako różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanego a stanem, który by istniał, gdyby nie wystąpiło zdarzenie losowe. Tę różnicę ma wyrównać odszkodowanie. Jeżeli zatem przedmiotem ubezpieczenia był budynek zużyty, a na skutek zdarzenia losowego stan budynku pogorszył się, to ustalając wysokość szkody, nie można pominąć faktu, że przed wypadkiem budynek był już zużyty w oznaczonym stopniu. Skoro odszkodowanie nie może przewyższać szkody rzeczywistej wyrządzonej w ubezpieczonym mieniu, inne ustalenie rozmiaru szkody prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd Najwyższy posłużył się także wykładnią funkcjonalną, wskazując, że umiejscowienie zapisu o zakazie stosowania zużycia w szkodach do 100 euro na końcu art. 68 u.u.o. oznacza, że ma on zastosowanie zarówno do szkód ustalanych metodą kosztorysową, jak i cennikową. Skoro ustawodawca zabronił stosowania zużycia do szkód mniejszych niż 100 euro, a contrario dopuszcza jego stosowanie przy szkodach większych niż 100 euro.

Przyjęcie przez Sąd Najwyższy, że należy uwzględniać czynnik zużycia budynku przy likwidacji szkody na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 1 u.u.o., prowadzi w konsekwencji do wniosku, że analogicznie należy postępować przy likwidacji szkody na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 2 u.u.o. (zob. M. A. Plakwicz [w:] Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz, red. G. Dybała, K. Szpyt, Warszawa 2022, art. 68.)

Należy zwrócić uwagę, że podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w powołanym przez apelującego orzeczeniu Sądu Najwyższego z 11 maja 2023 r., sygn. akt II NSNc 64/23 (LEX nr 3578815), które Sąd Okręgowy w pełni podziela, a zgodnie z którym: „Ustawodawca, odwołując się do określenia wysokości świadczenia za pomocą cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń w każdym przypadku niepodejmowania odbudowy, naprawy lub remontu budynku przez rolnika, nie oznaczył ani zasad opracowania takich cenników, ani nie określił, w jaki sposób cennik ma pozwolić na określenie wartości świadczenia. W przypadku braku odbudowy lub remontu budynku wartość świadczenia powinna być równa maksymalnie sumie ubezpieczenia (art. 70 ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych), ewentualnie zmniejszanego zgodnie z art. 69 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Wobec braku stosownej regulacji ustawowej, zasady oznaczania wartości świadczenia zakładu ubezpieczeń regulowane będą treścią wzorców umownych czy ogólnych warunków umownych. Jak wynika z art. 68 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zużycia budynku nie uwzględnia się jedynie przy szkodach drobnych, których równowartość w złotych nie przekracza 100 euro. Wynika stąd, że przy większych szkodach uwzględnia się stopień zużycia budynku.”

Podsumowując powyższe rozważania, w ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie należało uwzględnić stopień zużycia technicznego budynku przy wyliczaniu należnego świadczenia. Przyjęcie odmiennego stanowiska, prezentowanego przez Sąd I instancji, prowadziłoby do oderwania ustalonej wysokości odszkodowania od rzeczywistej wartości szkody i stanowiłoby nieuprawnione rozszerzenie zakresu ochrony ubezpieczeniowej. Zdaniem Sądu Okręgowego, skoro odszkodowanie ma pokrywać szkodę rzeczywistą, powinno uwzględniać wartość budynku przed zdarzeniem oraz jego wartość po zaistnieniu szkody i koszty konieczne do przywrócenia stanu poprzedniego. Oznacza to, że przy kalkulacji należnego świadczenia nie można pomijać stopnia zużycia technicznego budynku sprzed szkody, gdyż to ono w sposób obiektywny rzutuje na jego wartość rynkową i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. Uwzględnienie pełnych kosztów odbudowy budynku bez pomniejszenia ich o stopień zużycia prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie ubezpieczonego, czego przepisy prawa ubezpieczeniowego nie dopuszczają. Nieuwzględnienie stopnia technicznego zużycia prowadziłoby bowiem do wypłaty świadczenia równego kosztowi budowy obiektu całkowicie nowego, co skutkowałoby nieusprawiedliwionym wzbogaceniem poszkodowanego. Odszkodowanie, którego wysokość odpowiadałaby kosztowi wzniesienia nowego budynku w miejsce obiektu znacznie wyeksploatowanego technicznie, nie stanowiłoby wyrównania rzeczywistej szkody, lecz prowadziłoby do bezpodstawnego zwiększenia majątku ubezpieczonego. Taki rezultat byłby sprzeczny z art. 824 § 1 k.c., który stanowi, że odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia majątkowego nie może przekraczać poniesionej szkody.

Gdyby podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, to należałoby zadać pytanie, czemu miało służyć wskazanie w polisie stopnia zużycia budynku i jego wartości w stanie nowym? Polisa określa bowiem sumę ubezpieczenia, a od niej obliczana jest wysokość składki. Zatem wskazanie wartości budynku w stanie nowym i stopień zużycia byłyby zbędne. Ponadto, przy większej szkodzie (ale nie całkowitej), odszkodowanie z tytułu odbudowy mogłoby wyczerpać całą sumę ubezpieczenia, podobnie jak w przypadku całkowitego zniszczenia budynku.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że wyliczona przez biegłego wartość szkody w kwocie 46.894,41 zł winna zostać pomniejszona o 34% zużycia technicznego wynikającego z treści umowy ubezpieczenia oraz o wysokość wypłaconego przez poszkodowanego odszkodowania w toku postępowania likwidacyjnego. W konsekwencji, wysokość odszkodowania zasądzonego na rzecz powoda winna zatem wynieść 7.101,76 zł.

Mając to wszystko na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.101,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Ponadto, zmianie podlegało rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu. Powód poniósł koszty w wysokości 6.647 zł, na którą to kwotę składało się: opłata od pozwu w kwocie 1030 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz zaliczka na wynagrodzenie biegłego w kwocie 2.000 zł. Natomiast pozwany poniósł koszty w wysokości 5.617 zł, na którą to kwotę składało się: wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz zaliczka na wynagrodzenie biegłego w kwocie 2.000 zł. Powód wygrał sprawę w 34%, a zatem należy mu się zwrot kosztów w wysokości 2.259,98 zł. Pozwany wygrał sprawę w 66%, a zatem należy mu się zwrot kosztów w wysokości 3.707,22 zł. Po potrąceniu wyżej wymienionych kwot należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.447,24 zł.

W kwestii niepokrytych kosztów stanowiących koszty wynagrodzenia biegłego za sporządzone opinie w kwocie 3.225,03 zł, które tymczasowo poniósł Skarb Państwa – kwotę 2 128,52 zł winien ponieść powód (66% z kwoty 3.225,03 zł), a kwotę 1 096,51 zł pozwany (34% z kwoty 3.225,03 zł).

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie
art. 98 §1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. zasądzając z tego tytułu od powoda a rzecz pozwanego kwotę 2 550 zł , na którą składała się opłata od apelacji w wysokości 750 zł oraz wynagrodzenie reprezentującego pozwanego pełnomocnika w wysokości 1800 zł ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.).