Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 9 lutego 2024 r. Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie w sprawie z powództwa (...) z siedzibą w G. przeciwko P. B. o zapłatę:

– w pkt I – zasądził od pozwanego P. B. na rzecz powoda (...) z siedzibą w G. 3.181,65 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od 21 listopada 2023 r. do dnia zapłaty,

– w pkt II – oddalił powództwo w pozostałej części,

– w pkt III – zasądził od pozwanego P. B. na rzecz powoda (...)z siedzibą w G. 1.334,12 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

– w pkt IV – nadał wyrokowi w pkt 1 i 3 rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu powyższego wyroku wskazał na stojące u jego podstaw okoliczności faktyczne, zgodnie z którymi pozwany w dniu 13 lutego 2019 roku zawarł z (...) sp. z o.o. we W. umowę pożyczki nr (...) na okres do 13 sierpnia 2021r., na podstawie której pożyczkodawca wypłacił mu kwotę 5.000 zł. Zgodnie z umową całkowita kwota do zapłaty wynosiła 10.670,10 zł i obejmowała oprócz zwrotu kwoty pożyczki, także całkowity koszt pożyczki, na który składały się: odsetki kapitałowe za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 670,10 zł (10% w stosunku rocznym) i opłata operacyjna za cały okres obowiązywania umowy w kwocie 5.000 zł.

Na podstawie umowy przelewu wierzytelności z 15 lutego 2019 r. (...) sp. z o.o. we W. zbył na rzecz (...) we W. wierzytelność względem pozwanego z tytułu umowy pożyczki nr (...). Następnie wskazana wierzytelność w oparciu o umowę sekurytyzacji z 22 lutego 2019 r. została przelana przez (...) we W. na rzecz (...)w G.. Ostatecznie umową przelewu wierzytelności z 14 grudnia 2022 r. (...) w G. zbył tę wierzytelność na rzecz powoda, o czym powiadomiono pozwanego.

W związku z powstaniem zaległości w płatności rat kredytu, umowa pożyczki została pozwanemu wypowiedziana.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy, po omówieniu znajdujących zastosowanie w sprawie przepisów, uznał że umowa pożyczki nie wiąże pozwanego w części – co do opłaty operacyjnej. Na gruncie umowy pożyczki nr (...) pozwanego obciążał zatem tylko zwrot kwoty pożyczki 5.000 zł wraz z odsetkami kapitałowymi w wysokości 670,10 zł, łącznie 5.670,10 zł. Pomniejszając wskazaną kwotę o 2.488,45 zł dokonanej spłaty, zobowiązanie pozwanego wynosi 3.181,65 zł (uzasadnienie – k. 105 – 107v. akt).

Apelację od powyższego wyroku złożył powód zaskarżając go w części oddalającej powództwo w zakresie pkt 2, tj. co do kwoty 7 232,38 zł oraz w zakresie dotyczącym kosztów procesu. Wyrokowi zarzucił naruszenie:

a)  art. 339 § 1 i 2 k.p.c. poprzez wydanie wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym, podczas gdy w sytuacji, w której Sąd I instancji powziął wątpliwości co do faktów podanych przez powoda, winien był wyznaczyć rozprawę, podczas której pełnomocnik powoda mógłby wyjaśnić ewentualne wątpliwości i wnieść o odroczenie rozprawy celem przedstawienia szerszego stanowiska w sprawie, co mogłoby także skutkować odmienną oceną zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przez Sąd I instancji, która prowadziłaby do uznania, że postanowienia umowy pożyczki nakładające na pozwanego obowiązek zapłaty prowizji nie mają charakteru abuzywnego;

b)  art. 385 ¹ k.c. poprzez uznanie, iż zapisy umowy pożyczki dotyczące opłaty operacyjnej naruszają interesy konsumenta i stanowią klauzule abuzywne;

c)  art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie co doprowadziło do odmowy zasądzenia całości kwot z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu, podczas gdy koszty mieszczące się w limicie wprowadzonym przez ww. przepis są wyłączone spod możliwości badania, czy stosowne postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne;

d)  art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez przyjęcie, że wysokość prowizji, opłaty przygotowawczej i opłat zawartych w umowie jest niedopuszczalna, podczas gdy łączna kwota powyższych kosztów nie przekracza limitu kosztów pozaodsetkowych zawartych w ww. przepisie;

e)  art. 58 k.c. poprzez uznanie, że zapisy umowy zmierzają do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych;

f)  art. 5 pkt 6 oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez ich niezastosowanie i w efekcie nieprawidłowe uznanie, iż zastrzeżenie przez pożyczkodawcę prowizji nie wiąże pozwanej;

g)  art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że w umowie wiążącej strony doszło do naruszenia wskazanych przepisów, w sytuacji pełnej akceptacji przez pozwanego warunków umowy, w tym wynagrodzenia umownego, opłaty przygotowawczej oraz w sytuacji, gdy postanowienia umowy nie kształtują obowiązków konsumenta sprzecznie z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów konsumenta;

h)  art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a tym samym nieprawidłowe przyjęcie, że kwota prowizji nie może być zaliczona do kwoty pożyczki;

i)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej umowy pożyczki nr (...) z dnia 13.02.2019 r. w zakresie ustalenia warunków związanych z całkowitą kwotą pożyczki oraz całkowitym kosztem pożyczki, a także pozostałymi jej warunkami zaakceptowanymi przez pozwanego, a tym samym twierdzenia, że powód nie wykazał wysokości roszczenia z uwagi na kwotę prowizji, co skutkowało oddaleniem;

j)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, a to faktów wynikających z treści zawartej i zaakceptowanej przez pozwanego umowy pożyczki nr (...) z dnia 13.02.2019 r. w zakresie poinformowania pozwanego o możliwości odstąpienia od zawartej umowy bez konieczności wskazania przyczyny, a co umożliwiło pozwanej przeanalizowanie zaakceptowanych wcześniej warunków, w tym wysokości prowizji i całkowitej kwoty do zapłaty, oraz ewentualnego odstąpienia, a czego pozwany nie uczynił, przystąpił natomiast do spłaty zobowiązania zgodnie z harmonogramem;

k)  art. 213 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wpłaty pozwanego nie stanowią uznania roszczenia co do wysokości;

W związku z powyższymi zarzutami strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie roszczenia od pozwanego na rzecz powoda pozostałej kwoty 7 232,38 zł oraz zasądzenie na rzecz strony powodowej kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych (apelacja – k. 111 – 118 akt).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Na wstępie wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji, leżące u podstaw wydanego przez ten Sąd orzeczenia, przyjmując je za własne i czyniąc podstawą własnego rozstrzygnięcia. Zbędnym jest przy tym ich powtarzanie. Sąd Okręgowy podziela też stanowisko prawne Sądu I instancji oraz przywołane przez ten Sąd argumenty.

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy, że nietrafnie skarżący zarzuca naruszenie art. 339 § 2 k.p.c. Powyższy przepis dotyczy wyłącznie faktów wskazanych przez powoda w pozwie. Zgodnie z tym przepisem sąd – jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości – zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Jednakże uznanie przez sąd za prawdziwe twierdzeń pozwu nie zwalnia sądu od obowiązku dokonania prawidłowej oceny żądania pozwu w świetle norm prawa materialnego. Negatywny wynik takiej analizy powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (por. m.in. wyrok SN z dnia 15 marca 1996 r. I CRN 26/96). Ocena Sądu kwestionowana w apelacji dotyczyła prawa materialnego a nie faktów czy dowodów.

Wbrew odmiennym twierdzeniom apelacji, w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy przyjął za ustalone twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych. Ustalony bowiem przez Sąd Rejonowy stan faktyczny sprawy jest zbieżny z przedstawionym w uzasadnieniu pozwu. Skarżący nie wskazał w apelacji faktów, których sąd nie przyjął wbrew domniemaniu ich przyznania przez pozwanego i zgodności z prawdziwym stanem rzeczy. Skarżący błędnie utożsamia podstawę faktyczną z oceną prawną żądania pozwu. Ta ostatnia nie jest objęta ww. domniemaniem i – jak już wyżej wskazano – obowiązkiem sądu jest dokonanie samodzielnej oceny materialnoprawnej zasadności żądania opłaty operacyjnej na gruncie przytoczonych w pozwie twierdzeń faktycznych.

Reasumując, Sąd oceniając w niniejszej sprawie zasadność żądania pozwu pod kątem właściwych przepisów prawa materialnego mógł (a w świetle utrwalonego orzecznictwa musiał), pomimo niewdania się przez pozwanego w spór co do istoty sprawy, dokonać oceny poszczególnych postanowień umowy przez pryzmat ich abuzywności i wobec uznania ich za niedozwolone klauzule umowne, był uprawniony do tego, aby powództwo – nawet w warunkach zaoczności – oddalić w części, w jakiej dotyczyło roszczenia wywodzonego z niewiążącego pozwanego jako konsumenta postanowienia umowy.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Mianowicie istotą swobodnej oceny dowodów jest sformułowany pod adresem sądu wymóg rozpatrywania wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd Rejonowy wydając wyrok wziął pod uwagę zebrane dowody i przeanalizował je wskazując, jakie okoliczności uznał za udowodnione i na jakich w tej mierze oparł się dowodach oraz dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Zdaniem Sądu Okręgowego, ze zgromadzonego materiału dowodowego Sąd I instancji wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, dlatego też wyrażona ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać. Należy podkreślić, iż tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Żadne takie uchybienia, wadliwości ani mankamenty nie zaistniały po stronie Sądu Rejonowego, wobec czego nie sposób się zgodzić z argumentami skarżącego, zwłaszcza że mają one wyłącznie wydźwięk polemiczny, będący konsekwencją zupełnie odmiennego postrzegania sprawy.

Ponadto, wskazać należy na to, że fakt zawarcia umowy o określonej treści, w której została ustalona opłata operacyjna, możliwość skorzystania z odstąpienia od umowy, z której strona nie skorzystała, dokonywanie wpłat rat pożyczki zgodnie z harmonogramem, nie stanowią przeszkody w dokonaniu oceny postanowień umowy łączącej strony pod względem abuzywności.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Okręgowego, sama tylko okoliczność, że koszty okołoodsetkowe mieszczą się w limicie wyznaczonym art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie przesądza o ich zasadności. Sąd ma obowiązek każdorazowo dokonać analizy postanowień umownych dotyczących tych kosztów, pod kątem ich zgodności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, w tym zwłaszcza regulującymi odsetki maksymalne. W określonej sytuacji koszty dodatkowe mogą bowiem prowadzić do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Ponadto jako rażąco wygórowane, mogą naruszać interes pożyczkobiorcy – konsumenta.

Podkreślenia wymaga jednak, że na gruncie obowiązujących przepisów, jak też praktyki obrotu gospodarczego, prowizja/opłata operacyjna z tytułu udzielonej pożyczki/kredytu jest, co do zasady, dopuszczalna. Istotnym jest jednak, aby wysokość opłaty nie prowadziła - jak już wskazano - do obejścia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych, w sposób rażący naruszając interes konsumenta. Prowadzi to bowiem do naruszenia przepisów prawa materialnego, pozostając także w sprzeczności z dominującym orzecznictwem, które podkreśla konieczność ochrony konsumenta, jako słabszej, co do zasady, strony stosunku pożyczki/kredytu, która nie ma realnego wpływu na treść zawieranej umowy.

Mając na uwadze powyższe, podkreślenia wymaga, że ocena wysokości opłaty operacyjnej powinna odbywać się każdorazowo na gruncie okoliczności konkretnej sprawy, przede wszystkim z uwzględnieniem charakteru pożyczki, formy jej udzielenia i związanych z tym udogodnień dla pożyczkodawcy, jak również wysokości odsetek kapitałowych i innych jeszcze, ewentualnych kosztów przewidzianych w umowie.

W niniejszej sprawie podzielić należało ocenę Sądu Rejonowego, zgodnie z którą opłata w postaci opłaty operacyjnej za udzielenie kredytu określona w umowie pożyczki, obok odsetek za korzystanie z kapitału, była niezasadna.

Z okoliczności sprawy wynika bowiem, że opłata ta nie jest związana z poniesionymi przez pierwotnego wierzyciela kosztami zawarcia i obsługi pożyczki. Tym samym pozostaje ona oderwana od faktycznych kosztów poniesionych przez skarżącego, stanowiąc dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z pożyczonego kapitału. W istocie zatem opłata ta nie stanowi „kosztu około odsetkowego”, ten bowiem powinien być związany – zgodnie z zasadą ekwiwalentności świadczeń – z określonymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki bądź usługami świadczonymi na rzecz pożyczkobiorcy, np. w ramach umowy ubezpieczenia, stanowiącego zabezpieczenie zobowiązania. Sporna opłata pozostaje zatem tożsama w swojej funkcji z odsetkami stanowiącymi wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez pożyczkobiorcę z jego środków finansowych. Jest to więc ukryta forma odsetek od pożyczonego kapitału. Konstrukcja taka w oczywisty sposób prowadzi do obejścia przepisów regulujących instytucję odsetek maksymalnych. Podkreślić w tym miejscu należy, że instytucja ta została wprowadzona do kodeksu cywilnego przez ustawodawcę w art. 359 § 2 ¹ k.c. celem przeciwdziałania zjawisku lichwy i ochrony interesów konsumentów. Stopa tych odsetek odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz wartość pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji i nie pozwala pożyczkodawcom na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że dochodzona z tytułu omawianej opłaty operacyjnej kwota generowała dla powoda dodatkowy zysk, prowadząc do faktycznego obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych.

W konsekwencji, uwzględniając ponadto wysokość opłaty operacyjnej w stosunku do kwoty pożyczki, Sąd Rejonowy zasadnie uznał ją za nadmierną, a jej zastrzeżenie wobec konsumenta - jako nie dotyczące świadczeń głównych stron - stanowiło niedozwoloną klauzulę umowną, ponieważ ukształtowało sytuację pozwanego w sposób zbliżony do lichwy, a więc sprzecznie z dobrymi obyczajami. Tym samym zapis łączącej strony umowy pożyczki dotyczący przedmiotowej opłaty, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., nie wiązał pozwanego i nie jest on zobowiązany do zapłaty tego rodzaju należności we wskazanej w umowie pożyczki wysokości. Nawet jeśli jednak przyjąć za skarżącym, że przepisy dotyczące klauzul niedozwolonych nie znajdą zastosowania do spornej opłaty, postanowienia umowy w tym zakresie, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi kwestie odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.), uznać należałoby, że zmierzają do obejścia prawa i jako takie są nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.).

W konsekwencji zarzuty apelacji strony powodowej uznać należało za w całości niezasadne, tym samym apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.