Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2024 r. Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie z powództwa J. W. (1) przeciwko małoletnim I. i F. R., działającym przez matkę E. R. oddalił powództwo w całości, zwolnił powoda w całości od kosztów sądowych i kosztów procesu, nie obciążył strony pozwanej kosztami sądowymi w sprawie, nakazał wypłacić z Kasy Sądu Rejonowego w Toruniu na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata J. W. (2) kwotę 360 zł powiększoną o podatek od towarów i usług z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi J. W. (1) z urzędu oraz nakazał wypłacić z Kasy Sądu Rejonowego w Toruniu na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata M. B. kwotę 360 zł powiększoną o podatek od towarów i usług z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi J. W. (1) z urzędu.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał na poczynione w sprawie ustalenia faktyczne, zgodnie z którymi małoletni I. i F. są dziećmi pochodzącymi ze związku małżeńskiego J. W. (1) i E. R.. Wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Toruniu z 23 maja 2019 roku w sprawie III RC 226/19 zasądzono z dniem 20 marca 2019r. od J. W. (1) rentę alimentacyjną na rzecz małoletnich w kwotach po 300 złotych miesięcznie . Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2 marca 2023 r. w sprawie III RC 803/22 z dniem 1 grudnia 2022r. podwyższono wysokość alimentów od J. W. (1) na rzecz małoletnich do kwot po 500 złotych miesięcznie na każdego z nich.

Powód ma obecnie 41 lat i w dniu 25 września 2023 r. opuścił zakład karny, gdzie odbywał karę łączą w wymiarze 4 lat i 5 miesięcy pozbawienia wolności. Powód nie ma wyuczonego zawodu, ani nie posiada żadnego majątku. Otrzymuje zasiłek w wysokości 1000 zł miesięcznie. Powód cierpi na dolegliwości związane z przepukliną, rdzeniem kręgowym oraz stawami, pozostaje pod opieką neurologa i ortopedy. Powód od wyjścia z zakładu karnego nie uiszcza alimentów na rzecz małoletnich synów. Świadczenie to małoletni otrzymują z Funduszu Alimentacyjnego w wysokości 226,80 zł miesięcznie. Koszty ich utrzymania wynoszą 2200 zł miesięcznie na rzecz F., a także 2000 zł miesięcznie na rzecz I.. Matka małoletnich jest zatrudniona w urzędzie miasta, zamieszkuje wspólnie z synami w domu swoich rodziców. Partycypuje w połowie opłat związanych z użytkowaniem domu.

W tak ustalonym stanie faktycznym po przedstawieniu oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz omówieniu znajdujących zastosowanie w sprawie przepisów Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W jego ocenie od dnia 31 maja 2019 r., czyli od daty uprawomocnienia się wyroku zaocznego, którym po raz pierwszy zasądzono rentę alimentacyjną na rzecz małoletnich nie nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 138 k.r.o. Powód jest zdolny do podjęcia pracy i przeznaczenia uzyskanych w niej dochodów na utrzymanie małoletnich synów, a oceny tej nie zmienia brak więzi rodzinnych między nimi, pobyt powoda w więzieniu, czy podejmowane leczenie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w części co do punktu 1 i zarzucając mu naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwą, dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, iż od dnia 31 maja 2019 r. nie nastąpiły okoliczności, które uzasadniłyby wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec małoletnich pozwanych, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa a contrario na zasadzie art. 138 k.r.o. i 135 § 1 k.r.o.

Mając na względzie powyższe skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego powoda względem małoletnich pozwanych z dniem 31 maja 2019r.;

2.  zwolnienie powoda z kosztów sądowych i kosztów procesu za instancję odwoławczą;

1.  zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu .

(apelacja powoda k. 266 – 267v akt)

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na apelację k. 280 – 282 akt)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustalenia faktyczne Sądu I instancji były prawidłowe, znajdowały oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, ocenionym należycie, bez naruszenia granic swobody sędziowskiej. W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił je w całości i przyjął za własne, a tym samym nie istniała już potrzeba ich szczegółowego powtarzania. Podobnie Sąd Okręgowy podzielił rozważania prawne Sądu Rejonowego.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest ustalenie, czy zaistniały na tyle istotne okoliczności, które uzasadniałyby wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego powoda względem jego małoletnich dzieci.

Odnosząc się do zarzutów w pierwszej kolejności wskazać należy, że samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, nie jest wystarczające. Zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest bowiem wykazanie, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze, czy doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie aniżeli ocena dokonana przez sąd.

Ocena mocy i wiarygodności dowodów przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia sądu pierwszej instancji mogłaby zostać skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp. Jeżeli natomiast z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo- skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie zakwestionowana.

W apelacji brak zarzutów, które skutecznie podważyłyby dokonane ustalenia oraz ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena dowodów jest bowiem logiczna, spójna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, a odmienne stanowisko skarżącego w tym zakresie stanowi wyłącznie polemikę, która nie może prowadzić do podważenia oceny dowodów stojących u podstaw zaskarżonego wyroku.

W niniejszej sprawie materialnoprawną podstawę roszczenia powoda stanowi art. 138 k.r.o., zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Poprzez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Zatem zmiana stosunków to zmiana okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego - rozumie się przez to zwiększenie lub zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub też istotne zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, które uzasadniają potrzebę skorygowania - zmniejszenia lub zwiększenia - wysokości świadczeń alimentacyjnych. Należy wziąć pod uwagę okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków majątkowych stron takie jak: zmiana stosunków własnościowych powodująca utratę bądź zwiększenie majątku, okoliczności świadczące o zmianie możliwości zarobkowych stron, a także stan faktyczny. Przy czym, granice obowiązku alimentacyjnego określa przepis art. 135 § 1 k.r.o., który zakres tychże świadczeń uzależnia od – z jednej strony – usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
– z drugiej strony – zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Między tymi czynnikami zachodzi ścisła współzależność (zob. wyrok SN z 10 października 1969 r., III CRN 350/69, OSNPG 1970, Nr 2, poz. 15). Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny być zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (tak wyrok SN z 15 października 1998 r., I CKN
860/97, Legalis). Górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zatem zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, chociażby nawet w tych ramach nie znajdowały pokrycia
wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji (wyrok SN z 20 stycznia 1972 r., III CRN 470/71, LEX nr 7052, teza 2, cyt. za: J. Gudowski, Kodeks rodzinny..., s. 455).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji słusznie zważył, iż od momentu ustanowienia renty alimentacyjnej wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 23 maja 2019 roku nie zaszły okoliczności o charakterze na tyle istotnym, które uzasadniałyby wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego powoda względem jego małoletnich dzieci.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że bezzasadne są twierdzenia apelującego, iż nie jest on w stanie podjąć pracy zarobkowej, a w związku z tym jest niezdolny do realizowania obowiązku alimentacyjnego. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że powód posiada zalecenie wykonywania pracy w warunkach pracy chronionej, co samo przez się świadczy o istnieniu zdolności do pracy, choćby w ograniczonym zakresie. Praca w takich warunkach nie tylko nie wyklucza go z aktywności zawodowej w rozumieniu ogólnym, ale tym bardziej nie stoi na przeszkodzie podjęciu się przez niego pracy w branży budowalnej, w której ma doświadczenie. Zważywszy na aktualną sytuację rynkową i wysokie zapotrzebowanie doświadczonych pracowników w tym sektorze, istnieje możliwość uzyskania przez niego zatrudnienia pomimo braku pełnej sprawności fizycznej i uzyskania znacznych dochodów, które pozwalałyby mu w pełni partycypować w kosztach utrzymania małoletnich, którzy to niewątpliwie nie są w stanie utrzymać się samodzielnie, nie posiadają żadnego majątku, a zatem wymagają pomocy rodziców.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że rodzic zobowiązany jest do świadczeń alimentacyjnych na rzecz swojego dziecka, bez względu na istniejące pomiędzy nimi relacje osobiste oraz niezależnie od trudności finansowych, jakie może on napotkać. Nałożony na rodziców obowiązek alimentacyjny w stosunku do własnego dziecka podlega więc regulacji specjalnej i uprzywilejowanej. Obowiązek ten ma charakter bezwzględny, zatem jego realizacja nie może być warunkowana subiektywna oceną więzi rodzinnych, ani indywidualną sytuacją finansową zobowiązanego. W niniejszej sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego, powód powinien partycypować w kosztach utrzymania synów i to w stopniu większym, niż ich matka – E. R. – ponieważ w żadnej innej formie nie realizuje on obowiązków wynikających z więzi rodzinnych, ani też nie zaspokaja potrzeb małoletnich w jakikolwiek inny sposób. Powód nie uczestniczy w procesie ich wychowania, nie angażuje się w ich życie, a wręcz deklaruje brak chęci nawiązania z nimi kontaktu, czy kwestionuje istniejące między nimi więzi pokrewieństwa. Jednakże okoliczności te są irrelewantne w kontekście oceny zasadności żądania uchylenia obowiązku alimentacyjnego, gdyż – jak uprzednio wskazano - ma on charakter bezwzględny i tylko niecodziennie, czy wyjątkowe okoliczności mogą usprawiedliwiać zwolnienie od niego powoda, których próżno się w niniejszej sprawie doszukiwać.

Nie należy również tracić z pola widzenia faktu, że aktualna sytuacja powoda - zarówno osobista jak i finansowa jest skutkiem jego własnych działań, a konkretnie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności za umyślnie popełnione przestępstwa. Będące tego skutkiem obniżenie możliwości zarobkowych i finansowych powoda wynika zatem z jego zawinionego działania i w ocenie Sądu Okręgowego, nie powinno zwalniać go z obowiązku świadczenia alimentacyjnego na rzecz jego dzieci. Konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb małoletnich pozostaje wciąż aktualna niezależnie od charakteru i jakości relacji łączących powoda zarówno z nimi, czy z ich matką. Dzieci nie mogą bowiem ponosić negatywnych konsekwencji zaniedbań powoda, czy jego nieodpowiedzialnych decyzji.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda na mocy art. 385 k.p.c. jako całkowicie niezasadną.

Tytułem kosztów postępowania apelacyjnego na podstawie 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r. poz.1964 ze zm.) zasądzono od powoda na rzecz pozwanych kwotę 1.800 zł z wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku, do dnia zapłaty.

W punkcie trzecim zaś Sąd Okręgowy przyznał adwokat M. B. ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Toruniu kwotę 240 zł ustaloną na podstawie § 10 ust 1 pkt 9 w zw. z § 4 pkt 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r.
w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2024.763).