Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 13 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Danuta Domańska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 grudnia 2024 roku w Toruniu

sprawy D. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o wydanie zaświadczenia

na skutek odwołania D. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 05 czerwca 2024 roku nr (...)

postanawia

1.  umorzyć postępowanie;

2.  nie obciążać ubezpieczonego D. R. kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego.

Sędzia Danuta Domańska

IVU 687/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 05 czerwca 2024r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 04.06.2024r. odmówił ubezpieczonemu D. R. wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na:

- ubezpieczenia społeczne,

- ubezpieczenie zdrowotne,

- Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż zgodnie z art. 217 k.p.a. zaświadczenie jest urzędowym poświadczeniem określonych faktów lub stanu prawnego. Organ administracyjny może odmówić wydania zaświadczenia w sytuacji, gdy wnoszący nie wskaże przepisu prawa lub nie wskaże interesu prawnego albo, gdy żąda potwierdzenia okoliczności faktycznych lub stanu prawnego, które nie wynikają z dokumentacji będącej w posiadaniu organu administracyjnego ( art. 218 § 1 k.p.a.). ZUS podał, że na podstawie dokumentacji zapisanej w systemie informatycznym ZUS oraz po rozliczeniu składek ustalono, że konto wykazuje zaległości:

- z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne - za okres od 07/2005 do 08/2009 w kwocie 24641,22 zł plus należne odsetki za zwłokę plus koszty egzekucyjne w kwocie 2589,90 zł.,

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne - za okres od 02/2006 do 08/2009 w kwocie 8382,24 zł plus należne odsetki za zwłokę plus koszty egzekucyjne w kwocie 932,50 zł.,

- z tytułu składek na Fundusz Pracy - za okres od 02/2006 do 08/2009 w kwocie 1735,13 zł. plus należne odsetki za zwłokę plus koszty egzekucyjne w kwocie 232,10 zł.

Organ rentowy wskazał też, że po uregulowaniu zaległości ubezpieczony może wystąpić z ponownym wnioskiem o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł D. R., zaskarżając ją w całości z uwagi na przedawnienie roszczeń ZUS. Ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Organ rentowy, działający przez profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym, w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie ZUS podał, iż żadna ze składek wskazanych w zaskarżonej decyzji nie uległa przedawnieniu w wyniku podjęcia przez organ rentowy działań skutkujących zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. ZUS przedstawił też szczegółowo swoje działania, które - jego zdaniem - spowodowały zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek obciążających ubezpieczonego oraz wskazał, iż z uwagi na widniejące zadłużenie zaskarżona decyzja wydana została zgodnie z prawem.

Sąd doręczył ubezpieczonemu odpis odpowiedzi na odwołanie i zobowiązał go do podania - między innymi - czy w świetle odpowiedzi na odwołanie podtrzymuje złożone odwołanie, czy też cofa odwołanie, co spowoduje umorzenie postępowania.

D. R. w piśmie z dnia 10 grudnia 2024r. oświadczył, że cofa dowołanie wniesione w sprawie, oraz wniósł o nieobciążanie go kosztami postępowania na zasadach słuszności określonych w art. 102 k.p.c. z uwagi na trudną sytuację finansową.

Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2024r. Sąd umorzył postępowanie ( punkt 1) i nie obciążył ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego ( punkt 2 ).

/ vide: - postanowienie - k. 22 akt/.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych odwołanie od decyzji organu rentowego pełni rolę pozwu. D. R., po zapoznaniu się z argumentami ZUS w odpowiedzi na jego odwołanie, cofnął złożone odwołanie. W związku z tym Sąd uznał cofniecie odwołania za dopuszczalne i na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie ( punkt 1 postanowienia).

Według art. 203 § 2 k.p.c. - pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

Ubezpieczony w niniejszej sprawie jest stroną przegrywającą postępowanie.

Zgodnie z ogólną regułą ponoszenia kosztów procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Stosownie do treści art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Zasady te nie mają jednak charakteru absolutnego. Możliwość odstąpienia od nich przewiduje art. 102 k.p.c., który upoważnia sąd orzekający do zaniechania obciążania kosztami strony przegrywającej proces, o ile zajdzie „szczególnie uzasadniony wypadek”. Ustawodawca nie sprecyzował przy tym powyższego pojęcia, wobec czego wymóg ustalenia i zbadania czy w danej sprawie ma on miejsce spoczywa każdorazowo na sądzie, który winien wziąć wówczas pod uwagę całokształt okoliczności sprawy (por. np. postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2007 r., sygn. akt: V CSK 292/06; LEX nr 232807; wyrok SN z dnia 19 maja 2006 r., sygn. akt: III CK 221/05; LEX nr 439151).

W doktrynie i orzecznictwie wykształcono stanowisko, iż do „szczególnie uzasadnionych wypadków” zalicza się zarówno okoliczności procesowe jak i poza procesowe, związane z sytuacją osobistą i materialną strony, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego, w świetle których uzasadniona jest ocena, że chodzi o wypadek szczególnie uzasadniony. Przyjmuje się przy tym, iż sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c. - od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 21 listopada 2013 r., I ACa 672/13; wyrok SA w Katowicach z dnia 30 sierpnia 2013 r., I ACa 449/13).

Do „okoliczności procesowych” zalicza się z kolei okoliczności związane z przebiegiem postępowania, w tym podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą (por. postanowienie SN z dnia 26 września 2012 r., II CZ 95/12; wyrok SA w Katowicach z dnia 30 sierpnia 2013 r., I ACa 449/13; wyrok SA w Katowicach z dnia 18 lipca 2013 r., I ACa 447/13, wyrok Saw Gdańsku z dnia 30 października 2012 r., III APa 21/12). Przeciwko sięgnięciu do art. 102 k.p.c. przemawiają natomiast opozycyjne negatywne przesłanki procesowe w postaci niewłaściwego lub oczywiście nielojalnego względem przeciwnika procesowego lub Sądu sposobu prowadzenia procesu przez stronę, która przegrała sprawę, np. podejmowanie przez nią działań mających na celu zwiększenie kosztów procesu lub jego przedłużenie (takich jak chociażby zgłaszanie zbędnych wniosków dowodowych), usiłowanie wprowadzenia Sądu w błąd itp. (por. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 r., sygn. akt: II CZ 210/73; LEX nr 7366).

Ocena słuszności zastosowania art. 102 k.p.c. w istocie ma charakter dyskrecjonalny, a trafność jego zastosowania co do zasady może być objęta kontrolą Sądu wyższego rzędu. Ewentualna jednak zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo ( por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, niepubl., z dnia 19 października 2012 r., V CZ 46/12, LEX nr 1250792, z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CZ 103/10, LEX nr 898273, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 października 2012 r., III APa 21/12, LEX nr 123146)

W ocenie Sądu Okręgowego, w okolicznościach niniejszej sprawy, zachodziły przesłanki zwolnienia D. R. z obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego.

Należy wskazać, iż zaskarżona decyzja ZUS o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek związana jest z wysokością zadłużenia ubezpieczonego z tytułu składek na poszczególne fundusze, przy czym uzasadnienie tej decyzji jest dość lakoniczne, wskazuje tylko na wysokość zadłużenia z odsetkami oraz okresy, w których składki nie były opłacone. Zauważyć trzeba, iż konto ubezpieczonego wskazywało na zaległości za okresy od lipca 2005r. oraz od lutego 2006r. W związku z tym ubezpieczony mógł być zasadnie przekonany, że wskazane w uzasadnieniu decyzji składki uległy przedawnieniu, co podniósł w odwołaniu do Sądu. Ubezpieczony działał więc w niniejszym postępowaniu w przeświadczeniu o słuszności swych żądań.

Dopiero w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy przedstawił działania ZUS skutkujące zawieszeniem biegu terminu przedawnienia, wraz z podstawą prawną tych działań. Ubezpieczony uznał od razu argumenty organu rentowego, nie przedłużał zbędnie postępowania i nie składał żadnych wniosków dowodowych. Nasuwa się więc wniosek, że gdyby uzasadnienie decyzji ZUS było nieco szersze, obejmujące też kwestie związane z brakiem przedawnienia, to ubezpieczony uznałby argumenty ZUS bez wnoszenia odwołania.

Zdaniem też Sądu kwestie związane z wysokością składek, terminami przedawnienia oraz z zawieszaniem biegu przedawnienia są dość skomplikowane dla ubezpieczonych, zwłaszcza działających w procesie osobiście, bez profesjonalnego pełnomocnika.

Wreszcie, Sąd wskazuje, że sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami szczególnymi. Służą mianowicie zabezpieczeniu społecznemu ubezpieczonych. Traktowane są więc odrębnie, podobnie jak sprawy pracownicze, niż wszystkie inne sprawy cywilne. Są więc zwolnione w pierwszej instancji od opłat sądowych (art. 36 i art. 96 ust. 1 pkt. 4 ustawy o kosztach sądowych), a wydatki w sprawie ponosi tylko Skarb Państwa (art. 98 ustawy o kosztach sądowych). Musi to więc mieć też odniesienie i do kwestii zwrotu kosztów procesu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Tylko zatem, kiedy ubezpieczony w sposób ewidentnie nieuzasadniony, z całą świadomością domaga się zmiany decyzji ZUS, powinien być obciążony zwrotem kosztów Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, a już tym bardziej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Jeżeli więc nakład fachowego pełnomocnika organu rentowego jest nieduży (w przedmiotowej sprawie ograniczony do sporządzenia odpowiedzi na odwołanie), tym bardziej należy mówić o szczególnie uzasadnionym wypadku umożliwiającym odstąpienie od obciążania osoby odwołującej się od kosztów zastępstwa prawnego organu rentowego.

Reasumując, obciążenie ubezpieczonego obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w niniejszej sprawie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd miał na uwadze skomplikowany charakter sprawy, subiektywne przekonanie odwołującego o zasadności swoich żądań, uznanie argumentów ZUS przez ubezpieczonego i nie przedłużanie postępowania, ponadto wysokość zadłużenia ubezpieczonego składkami na rzecz organu rentowego. Obciążenie D. R. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego mogłoby opóźnić spłatę jego dość wysokiego zadłużenia na rzecz organu rentowego.

Dlatego uznać należy, że w niniejszej sprawie istnieją szczególnie uzasadnione okoliczności pozwalające na zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. (punkt 2 postanowienia).

Sędzia Danuta Domańska