Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 kwietnia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Danuta Domańska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 02 kwietnia 2025 roku w Toruniu

sprawy D. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania D. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 05 grudnia 2024 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia Danuta Domańska

Sygn. akt: IV U 328/25

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 05 grudnia 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury D. D.. W uzasadnieniu decyzji Organ rentowy wskazał, iż w dniu 4 czerwca 2024 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie dotyczącej obliczenia emerytury poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury z wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy stanowiący podstawę do tego pomniejszenia w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie przed 6 czerwca 2012 r. jest niezgodny z przepisami Konstytucji. W związku z tym, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, organ rentowy uznał, że brak jest podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 18.12.2009r. Poza tym ZUS uznał, iż ubezpieczona nie należy do grupy osób, których dotyczy orzeczenie Trybunału.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji i przyznanie podwyższonego świadczenia emerytalnego oraz odpowiedniego wyrównania - zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024r. w sprawie o sygn. akt SK 140/20.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że ubezpieczona jest uprawniona do emerytury powszechnej przyznanej na mocy art. 24 ustawy emerytalnej decyzją ZUS z dnia 18 grudnia 2009r. Przy ustalaniu wysokości emerytury nie została odjęta suma uprzednio pobranych świadczeń, co wynika z treści decyzji. Przepis art. 25 ust.1b ustawy emerytalnej został wprowadzony do obiegu prawnego na mocy ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 11 maja 2012r. ( Dz. U. z 2012r. poz. 637). Emerytura powszechna została ubezpieczonej przyznana przed nowelizacją, wobec tego wynika jednoznacznie, że norma obligująca organ rentowy do odejmowania uprzednio pobranych świadczeń, uznana przez Trybunał Konstytucyjny za częściowo niezgodną z ustawą zasadniczą, nie była częścią systemu ubezpieczeń społecznych w czasie wydawania decyzji przyznającej emeryturę powszechną, tj. w dniu 18 grudnia 2009r. Ubezpieczona nie należy więc do kręgu podmiotów, dla których zastosowanie znajduje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024r.

D. D. w piśmie z dnia 28.02.2025r. wskazała, iż nie zgadza się z twierdzeniem ZUS, że przy ustalaniu wysokości jej emerytury powszechnej nie została odjęta suma uprzednio pobranych świadczeń, w świetle dowodu z dokumentu - pisma ZUS z dnia 15.07.2015r., w którym ZUS zaznaczył: ,, Podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne”.

/vide: - pismo ubezpieczonej - k. 17 -18 akt/.

ZUS w piśmie z dnia 27.03.2025r. podał, że ubezpieczona ukończyła powszechny wiek emerytalny dla kobiet w dniu 20 lutego 2009r. W dniu 27 lipca 2009r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury powszechnej, do której prawo uzyskała od 1 lipca 2009r. na mocy decyzji z dnia 18 grudnia 2009r. Z obliczeń zawartych w tym rozstrzygnięciu nie wynika, że od podstawy wymiaru świadczenia została odjęta suma uprzednio pobranej emerytury wcześniejszej. Takie działanie byłoby wówczas niemożliwe, bowiem przepis uznany za częściowo niekonstytucyjny nie był częścią ubezpieczeń ( wszedł w życie 1 stycznia 2013r.).

Decyzja z dnia 15 lipca 2015r. dotyczy przeliczenia świadczenia, z uwzględnieniem zmian w kapitale początkowym, po wniosku ubezpieczonej z dnia 22 maja 2015r. Klauzula w niej zawarta, zacytowana przez skarżącą, nie ma wpływu na ustalenie podstawy emerytury powszechnej.

/vide: - pismo ZUS - k. 28 akt/.

Sąd ustalił, co następuje:

D. D. urodziła się (...). Powszechny wiek emerytalny uzyskała w dniu 20 lutego 2009r.

/ bezsporne/.

Decyzją z dnia 21.01.2009r. ZUS Oddział w T. przyznał ubezpieczonej prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 01.01.2009r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Dowód: - decyzja ZUS z dnia 21.01.2009r. - k. 88 plik I akt emerytalnych.

W dniu 27 lipca 2009r. D. D. złożyła wniosek o przyznanie emerytury powszechnej. ZUS decyzją z dnia 18 grudnia 2009r. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury powszechnej na mocy art. 24 ustawy emerytalnej - od dnia 01.07.2009r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenia emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składki i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składki zewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosiła 113014,49 zł.

-kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosiła 341084,46 zł.

-średnie dalsze trwanie życia wynosiło 243,70 miesięcy,

- wyliczona kwota emerytury wyniosła 1863,35 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: ( 113014,49 +341084,46)/243,70 = 1863,35 zł.

Podstawa wymiaru świadczenia nie została pomniejszona o kwotę pobranych emerytur wcześniejszych.

Dowód: - wniosek emerytalny - k. 1-5 plik II akt emerytalnych,

- decyzja ZUS z dnia 18.12.2009r. - k. 61 plik II akt emerytalnych.

W dniu 22 maja 2015r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego, z wnioskiem o przeliczenie emerytury.

Dowód: - wniosek - k. 84 akt kapitału początkowego.

Decyzją z dnia 15 lipca 2015r. ZUS - na podstawie art. 174 ust. 2a, art. 25 ustawy emerytalnej przeliczył emeryturę ubezpieczonej od 01.05.2015r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Po przeliczeniu kapitału początkowego na koncie wysokość emerytury wynosiła:

( 113014,49 + 352835,85)/243,70 = 1911,57 zł.

Wysokość emerytury po waloryzacji wyniosła:

od 01.03.2010r. - 1999,88 zł.

od 01.03.2011e. - 2061,88 zł.

od 01.03.2012r. - 2132,88 zł.

od 01.03.2013r. - 2218,20 zł.

od 01.03.2014r. - 2253,69 zł.

od 01.03.2015r.2289,69 zł.

W decyzji zostało wskazane zdanie: ,, Podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne”. Pomimo tego stwierdzenia w decyzji ZUS z dnia 15.07.2015r. wysokość składek nie uległa zmniejszeniu w stosunku do wysokości składek w decyzji ZUS z dnia 18.12.2009r. ( wynosiła w dwóch decyzjach kwotę 113014,49), natomiast zwiększeniu uległ kapitał początkowy ( po przeliczeniu) i finalnie zwiększyła się wysokość emerytury ubezpieczonej. Oznacza to, że faktyczna wysokość świadczenia nie została pomniejszona o kwotę pobranych emerytur wcześniejszych.

Dowód: - decyzja ZUS z dnia 15.07.2015r. - k. 95 plik II akt emerytalnych.

W dniu 21.11.2024r. D. D. złożyła wniosek o przyznanie podwyższonego świadczenia oraz wyrównania zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024r. ((sygn. akt SK 140/20). Decyzją z dnia 05.12.2024r. ZUS odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury ubezpieczonej.

Dowód: - wniosek - k. 101 plik II akt emerytalnych,

- zaskarżona decyzja ZUS z dnia 05.12.2024r. - k. 105 plik II akt emerytalnych.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny był w zasadzie bezsporny, za wyjątkiem tego, czy przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej ubezpieczonej została odjęta suma pobranych emerytur wcześniejszych. Stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach prowadzonych przez organ rentowy, którym Sąd przyznał walor wiarygodności, ponieważ były jasne, pełne i rzetelne, a nadto żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości zawartych w nich treści ani ich mocy dowodowej, nie budziły one również wątpliwości Sądu.

Kwestia sporna w niniejszym postępowaniu sprowadzała się do ustalenia, czy organ rentowy w zaskarżonej decyzji zasadnie odmówił ubezpieczonej ponownego ustalenia wysokości emerytury w związku z wydanym w dniu 4 czerwca 2024 r. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego.

Przechodząc do rozważań prawnych na tle niniejszej sprawy należy wskazać, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. w Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, zwanej
w dalszej części uzasadnienia jako „ustawa emerytalna”), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184, a także art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986).

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40 a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Powyższy przepis art. 25 ust. 1b został dodany ustawą z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637), która została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 6 czerwca 2012 roku, a weszła w życie od 1 stycznia 2013 roku.

Następnie w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. SK 140/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Według Trybunału doszło do złamania zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury, nie mieli - w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego - świadomości co do skut­ków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu eme­rytury powszechnej. W szczególności nie mogli przewidzieć, że przejście na emeryturę jesz­cze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego będzie wiązało się z pomniejsze­niem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia.

Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637; dalej: ustawa nowelizująca) została ogłoszona 6 czerwca 2012 r. i zgodnie z jej art. 22 weszła w życie 1 stycznia 2013 r. Nie wszystkie osoby objęte zakresem art. 25 ustawy emerytalnej miały możliwość świadomego ukształtowania swojej sytuacji prawnej. Niekorzystnego obliczania podstawy wymiaru emerytury, tj. z uwzględnieniem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, wydłużona, półroczna vacatio legis pozwoliła uniknąć jedynie tym osobom, które przed 1 stycznia 2013 r. osiągnęły już wiek emerytalny, wymagany przez art. 24 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym przed tą datą, i złożyły wniosek o wypłatę tego świadczenia. Do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej osoby te nabyły już prawo do emerytury z nowego systemu (art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej). W okresie vacatio legis mogły również złożyć wniosek o ustalenie prawa do tej emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych. W stosunku do tych osób przepis nie miał zastosowania - pokrzywdzone jego skutkami zostały jedynie osoby, które skorzystały z prawa do jednego ze świadczeń wymienionych enumeratywnie w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej przed jego ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw i jednocześnie nie uzyskały prawa do emerytury na zasadach ogólnych przed 1 stycznia 2013 r.

Ubezpieczona domagała się ponownego przeliczenia emerytury powołując się na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku ubezpieczonej nie doszło w ogóle do zastosowania art. 25 ust. 1b ustawy. Ubezpieczona pobierała wcześniejszą emeryturę od 01.01.2009r. powszechny wiek emerytalny ( 60 lat) osiągnęła 20 lutego 2009 roku i skorzystała z możliwości złożenia wniosku o emeryturę powszechną przed 1 stycznia 2013 r. Wniosek o przyznanie prawa do emerytury powszechnej złożyła w dniu 27.07.2009r. ZUS decyzją z dnia 18.12.2009r. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury powszechnej - od dnia 01.07.2009r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Podstawą jej obliczenia stanowiły zasady wskazane w art. 26 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i emerytura ubezpieczonej nie została pomniejszona o kwotę pobranych emerytur wcześniejszych, co wynika z treści decyzji i z wyliczenia jej wysokości wskazanej w decyzji. Słusznie wskazuje organ rentowy, że pomniejszenie takie nie byłoby wówczas możliwe, bowiem przepis, uznany za częściowo niekonstytucyjny nie był częścią systemu ubezpieczeń społecznych, wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2013r. Niemożliwe wiec byłoby pomniejszenie podstawy emerytury powszechnej ubezpieczonej o sumę pobranych wcześniej emerytur wcześniejszych.

A zatem ubezpieczona ukształtowała swoją sytuację prawną przed niekorzystną zmianą przepisów, gdyż przed dniem wejścia w życie art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej nabyła już prawo do emerytury powszechnej, która został obliczona bez niekorzystnych zmian.

Rację ma zatem organ rentowy, że będące podstawą odwołania orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jej nie dotyczy.

D. D. swoje odwołanie oparła na treści zapisu o pomniejszeniu emerytury, który został zamieszczony w decyzji ZUS z dnia 15.07.2015r. przeliczającej emeryturę. Zdaniem Sądu zapis ten został wskazany w decyzji w sposób omyłkowy i nie miał wpływu na pomniejszenie emerytury ubezpieczonej. Decydujące jest bowiem matematyczne wyliczenie przeliczonej emerytury w decyzji ZUS z dnia 15.07.2015r. Z wyliczenia nie wynika pomniejszenie, tj. kwota składek w decyzji z dnia 15.07.2015r. nie uległa zmniejszeniu, podwyższeniu uległa kwota kapitału początkowego i tym samym wysokość przeliczonej emerytury.

W tym stanie rzeczy sąd działając na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

Wyrok wydano na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ k.p.c.

Sędzia Danuta Domańska