Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

POSTANOWIENIE

Dnia 13 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Jakub Litowski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy I. B.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w G.

o wynagrodzenie

na skutek zażalenia pozwanego Sąd Rejonowy w G.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu – IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 sierpnia 2024 r. sygn. akt IV P 213/24

z przedmiocie odrzucenia sprzeciwu od wyroku zaocznego

postanawia

uchylić postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 26 sierpnia 2024 r.

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 64 § 1 i § 1 ¹ k.p.c., każda osoba fizyczna i prawna, a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, mają zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). Jednocześnie, zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1 ¹ (art. 65 § 1 k.p.c.), przy czym osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1 ¹ , dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu (art. 67 § 1 k.p.c.). Za taki przepis szczególny, nadający jednostkom organizacyjnym zdolność występowania i działania przed sądem, uważa się m.in. art. 460 § 1 k.p.c., stosownie do którego w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby nie posiadał osobowości prawnej. Swoisty korelat owego przepisu na gruncie kodeksu pracy stanowi art. 3 k.p., uznający za pracodawcę jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one pracowników. Istotnym rozwinięciem ostatniego z przytoczonych przepisów jest art. 3 ¹ § 1 k.p., według którego za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.

Zasady reprezentacji określone w art. 3 ¹ k.p. odnoszą się nie tylko do wykonywania materialnoprawnych kompetencji i uprawnień pracodawcy, lecz także do realizacji jego zdolności sądowej. Podmioty wymienione w art. 3 ¹ § 1 k.p. mogą zatem nie tylko samodzielnie udzielać pełnomocnictwa procesowego do reprezentowania pracodawcy przed sądem (zob. wyrok SN z 5.10.2017 r., II PK 270/16, LEX nr LEX nr 2390719; postanowienie SN z 14.05.2001 r., I PZ 9/01, OSNP 2003/7/180), ale także samemu dokonywać przed sądem czynności procesowych w imieniu danej jednostki, zgodnie zresztą z art. 67 § 1 k.p.c. O tym kto jest osobą lub organem zarządzającym daną jednostką (w rozumieniu art. 3 ¹ § 1 k.p.) przesądzają zazwyczaj przepisy ustawy lub aktów organizacyjnych, określających ustrój tego podmiotu (statut, umowa spółki itp.) (K. Rączka w: Kodeks pracy. Komentarz, pod red. M. Gersdorf, LEX/el. 2024, teza 4 do art. 3 ¹). Wyznaczenie innej osoby (art. 3 ¹ § 1 in fine k.p.) może z kolei wynikać z ustawy albo aktu ustrojowego lub porządkowego danej jednostki organizacyjnej (statutu, regulaminu organizacyjnego, regulaminu pracy), a nawet być następstwem złożenia oświadczenia woli przez osobę lub organ zarządzający, czy też wynikać z utrwalonej praktyki dokonywania czynności z zakresu prawa pracy przez osobę zwyczajowo do tego upoważnioną (por. K. Rączka, Kodeks…, teza 5 do art. 3 ¹ k.p.; wyrok SN z 10.06.2014 r., II PK 207/13, LEX nr 1488759).

Stosunek służbowy, w którym pozostaje sędzia (art. 65 § 1 ustawy z 27.07.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, tekst jedn. w Dz. U. z 2024 r. poz. 334, dalej jako „u.s.p.”) stanowi niewątpliwie dość złożoną i swoistą więź prawną, w której dominują pierwiastki publicznoprawne (uchwała SN z 28.11.2012 r., III CZP 75/12, OSNC 2013/4/48). Natomiast poza owymi elementami publicznoprawnymi, związanymi ze sprawowaniem władzy sądowniczej, stosunek ten mieści także w sobie elementy stosunku pracy, łączącego sędziego (pracownika) z określonym sądem (pracodawcą), za którego czynności podejmuje – jako organ zarządzający w rozumieniu art. 3 ¹ § 1 k.p. – prezes sądu (art. 22 § 1 pkt 1 lit. b u.s.p.). Na stosunek pracy sędziego, powstający na podstawie mianowania, składają się uprawnienia i obowiązki pracownicze, np. prawo do wynagrodzenia, prawo do urlopu, obowiązek świadczenia pracy, pewne elementy podporządkowania poleceniom przełożonych w sferze pozajurysdykcyjnej, oraz sfera uprawnień socjalnych (zob. K. Gonera, Status pracowniczy sędziego. Czy sędzia jest pracownikiem, rozdz. 1 „ Stosunek służbowy sędziego” w: R. Piotrowski [red.], Pozycja ustrojowa sędziego, LEX/el. 2015; R. Borek-Buchajczuk, Powołanie niewłaściwe, PiZS 2011, nr 1, s. 28-33; por. także wyrok SN z 2.12. 2010 r., I CSK 111/10, LEX nr 1001270 i przytoczone tam orzeczenia SN).

Jak słusznie zwrócił uwagę SN w wyroku z 2.12.2010 r. (I CSK 111/10, LEX nr 1001270) przy ustalaniu pracodawcy sędziego „ (…) należy mieć na uwadze także przepisy zawarte w art. 55 § 2 i 3 u.s.p., według których sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego oraz sędziego sądu apelacyjnego, przy czym, powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wyznacza miejsce służbowe (siedzibę) sędziego. Według natomiast art. 22 § 1 u.s.p., prezes sądu jest zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu. Przepisy te uzasadniają wniosek, że pracodawcą sędziego jest sąd, jako jednostka organizacyjna, w którym sędzia pełni służbę.” Spostrzeżenie to dotyczy również sędziów piastujących w danym sądzie określone funkcje, czy też nawet wykonujących prawa i obowiązki organu danego sądu (Prezes sądu). Poprzez powierzenie im określonej funkcji lub pozycji organu osoby te nie tracą statusu sędziego; wręcz przeciwnie pozostawanie w stosunku służby, w tym także w mianowanym stosunku pracy z którymś z sądów powszechnych, stanowi wymóg korzystania z określonych kompetencji organu lub związanych z daną funkcją (zob. art. 23 do 25 u.s.p. dotyczący powołania prezesa danego sądu). Nadal zatem – mimo powierzonej funkcji – taki sędzia jest pracownikiem sądu, w którym zgodnie z aktem nominacyjnym Prezydenta RP został powołany do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim (zob. także wyrok SN z 19.09.1996 r., I PRN 101/95, OSNP 1997/7/112).

Jak wcześniej wskazano, czynności pracodawcy w stosunku do sędziego danego sądu podejmuje prezes tego, zgodnie z art. 22 § 1 pkt 1 u.s.p. Stosownie do tego przepisu, prezes sądu kieruje sądem i reprezentuje sąd na zewnątrz, z wyjątkiem spraw należących do kompetencji dyrektora sądu, a w szczególności: a) kieruje działalnością administracyjną sądu, w zakresie wskazanym w art. 8 pkt 2, aa) co najmniej raz w roku określa potrzeby sądu konieczne dla zapewnienia warunków prawidłowego funkcjonowania i sprawnego wykonywania przez sąd zadań, o których mowa w art. 1 § 2 i 3, biorąc pod uwagę przewidywany ich zakres, b) jest zwierzchnikiem służbowym sędziów, asesorów sądowych, referendarzy sądowych, asystentów sędziów danego sądu oraz kierownika i specjalistów opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów, c) powierza sędziom, asesorom sądowym i referendarzom sądowym pełnienie funkcji i zwalnia z ich pełnienia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Przepisy u.s.p. regulują zarazem kwestie zastępstwa prezesa. Zgodnie bowiem z art. 22b § 1 u.s.p., prezesa sądu zastępuje wiceprezes sądu, a w razie jego nieobecności – wyznaczony sędzia.

Nie jest to bynajmniej nowe rozwiązanie w sądowej ustawie ustrojowej. Do dnia 28.03.2012 r. – tj. do dnia dodania art. 22b do przepisów u.p.s. – identyczną regulację przewidywał art. 22 § 5 u.s.p. Analogiczne unormowania znajdowały się także w aktach prawnych obowiązujących przed 2001 r. – zob. art. 65 i art. 67, a od 1950 r. art. 43 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1928 r. Nr 12 poz. 93); art. 29 § 6 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. w Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25, ze zm.). W judykaturze zwrócono uwagę, że „ (…) Przepis art. 22b § 1 u.s.p. ustanawia generalne zasady zastępstwa prezesa sądu przez wiceprezesa sądu lub wyznaczonego sędziego, nie wskazując w tym zakresie żadnych wyjątków lub dodatkowych uwarunkowań i ograniczeń. W związku z tym sam fakt wyznaczenia sędziego do zastępowania prezesa sądu podczas jego nieobecności jest wystarczającą podstawą prawną do wykonywania przez niego wszystkich wynikających z ustawy kompetencji prezesa sądu w sferze wykonywania zadań przez sąd. Nie ma uzasadnionych podstaw do formułowania tezy, że jego kompetencje w takim przypadku ograniczają się jedynie do wykonywania czynności o charakterze porządkowym.” (zob. uchwała SN z 7.06.2023 r., II ZO 24/23, LEX nr 3575790; por. także wyroki NSA z 25.09.2024 r., III OSK 463/23, LEX nr 3770744 i z 18.04.2018 r., I OSK 2336/17, LEX nr 2522148; wyrok WSA w Gdańsku z 5.01.2023 r., III SA/Gd 711/22, LEX nr 3478913)

Odwołać się także trzeba do rozważań z uzasadnienia uchwały z 17.11.2009 r. (III CZP 86/09, OSNC 2010/5/70) w którym Sąd Najwyższy wyjaśnił: „ Prezes sądu jest organem jednoosobowym wyposażonym w uprawnienia i obowiązki przekraczające możliwości jednej osoby – piastuna organu; w takim wypadku ustawodawca przyjmuje jako standard system tzw. dekoncentracji wewnętrznej, oparty na działaniu „z upoważnienia organu”. Przeniesienie kompetencji nie powoduje ich utraty przez organ upoważniający, w związku z czym podmiot upoważniony nie nabywa ich, lecz wykonuje je w imieniu organu i „na jego rachunek”. Konstrukcja dekoncentracji wewnętrznej jest powszechnie stosowana w administracji (por. np. art. 6 ust. 2 i art. 37 ust. 1, 2 i 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm., art. 33 ust. 1-4 i art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm., art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm., art. 46 ust. 2 z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm. albo art. 268a k.p.a.).

W wypadku działania organów jednoosobowych ustawodawca przewiduje zazwyczaj także zastępstwo na wypadek, gdyby piastun organu – z przyczyn faktycznych lub prawnych – nie mógł wykonywać swoich obowiązków. Instytucja zastępstwa realizuje zasadę ciągłości działania organu, aparat państwowy bowiem powinien być tak skonstruowany, aby nie dochodziło do przerw w jego działaniu spowodowanych przyczynami uniemożliwiającymi osobiste działanie piastuna. Z charakteru zastępstwa i jego celu wynika, że zastępca może wykonywać wszystkie kompetencje, w jakie został wyposażony dany organ (np. art. 6 ust. 1 ustawy o Radzie Ministrów lub art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 80, poz. 872 ze zm.). Ustawodawca posługuje się konstrukcją działania „z upoważnienia organu” oraz instytucją zastępstwa także na obszarze organów władzy sądowniczej (np. art. 9, 11 § 1 i 4, art. 12 i 13 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm., art. 31, 34 § 1, art. 37 i 38 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm., oraz art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Oczywiście, dotyczy to także sądów powszechnych, w których – począwszy od ujednolicenia ustroju sądów dokonanego w 1928 r. – funkcjonuje system dekoncentracji wewnętrznej kompetencji prezesa sądu oraz jego zastępstwa (…). System dekoncentracji wewnętrznej kompetencji prezesa sądu oraz jego zastępstwa obowiązuje także współcześnie.”

Przewidziane przez art. 22b § 1 u.s.p. zastępstwo prezesa sądu (jako organu) obejmuje zatem całe spectrum spraw i form działania powierzone prezesowi na postawie art. 22 § 1 u.s.p. W przypadku wiceprezesa sądu zastępstwo takie odbywa się ipso iure, przez sam fakt powierzenia danemu sędziemu funkcji wiceprezesa. W przypadku wyznaczonego sędziego (o którym mowa w art. 22b § 1 u.s.p.) spełnione muszą zostać dwa wymogi: 1) nieobecność wiceprezesa sądu tzn. niepowołanie takiego wiceprezesa przez Ministra Sprawiedliwości (art. 23 § 2, art. 24 § 2 i art. 25 § 2 u.s.p.) albo – jeżeli został powołany – absencja wiceprezesa (faktyczna jego nieobecność, a przez to niemożność działania w danym momencie), 2) wyznaczenie danego sędziego do zastępowania prezesa sądu. Wyznaczenie takie nie oznacza udzielenia pełnomocnictwa (w rozumieniu art. 96 oraz art. 98 i n. k.c.); sędzia – zwłaszcza w obszarze postępowań sądowych – nie może być bowiem pełnomocnikiem sądu (por. uchwała SN z 28.11.2012 r., III CZP 75/12, OSNC 2013/4/48; postanowienie SN z 14.01.2002 r., I PKN 607/01, OSNP 2004/3/48). Podstawą do działania za prezesa sądu nie jest tu bowiem wyłącznie oświadczenie reprezentowanego, lecz przede wszystkim ustawowa norma kompetencyjna zawarta w art. 22b § 1 u.s.p., pozwalająca na takie „wyznaczenie”.

Przepis art. 22b § 1 u.s.p. nie wskazuje podmiotu, któremu przepisy powierzają kompetencję do wyznaczenia sędziego zastępującego prezesa sądu. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że omawiany akt prawny zawiera szereg przepisów wskazujących kto powołuje danego sędziego na określone stanowisko lub powierza mu oznaczoną funkcję. Takie kompetencje przysługują zatem Ministrowi Sprawiedliwości (art. 23 do art. 25 u.s.p.), jak też prezesowi sądu, w którym zatrudniony został dany sędzia (art. 11 § 3, art. 16 § 3 u.s.p.) albo prezesowi sądu wyższego szczebla (zob. kompetencje prezesa SO w stosunku do sędziów SR – art. 16b, art. 16d u.s.p.). Tam zatem gdzie zostało to wyraźnie unormowane nie ma wątpliwości komu przysługuje dana kompetencja. Takiego wskazania nie zawiera natomiast art. 22b § 1 u.s.p., co obligowałoby do ustalania adresata tej kompetencji na podstawie innych przepisów ustrojowych aktów prawnych.

Przykładem takiej regulacji jest art. 28 § 2 u.s.p., na podstawie którego członek kolegium może upoważnić sędziego sądu, którego jest prezesem, do wykonywania w jego zastępstwie na posiedzeniu kolegium praw członka kolegium. Za kolejny taki przepis uznać trzeba § 30 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18.06.2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (tekst jedn. w Dz. U. z 2024 r. poz. 867), umożliwiający prezesowi powierzenie czynności i obowiązków w zakresie działalności administracyjnej sądu „wyznaczonemu sędziemu w sądzie, w którym nie powołano wiceprezesa”. W powołanych przykładowo unormowaniach wyrażona została pewna prawidłowość, aby w sprawach związanych z działalnością danego sądu prezesa zastępował sędzia, którego on sam wyznaczy. Takie podejście znajdowałoby uzasadnienie w szeroko zakreślonych zarządczo-reprezentatywno-nadzorczych kompetencjach prezesa, w tym w jego statusie zwierzchnika służbowego sędziów danego sądu, któremu przysługuje ustawowe upoważnienie do powierzania im określonych funkcji (por. w szczególności art. 22 § 1 pkt 1 lit. b i c u.s.p.), czy też do ustalania zakresów ich czynności (art. 22a § 1 u.s.p.).

Wydaje się przy tym logiczne, aby to prezes wskazywał kto miałby go zastępować w realizacji jego ustawowych zadań i uprawnień (w tym reprezentować sąd – art. 22 § 1 in principio u.s.p.) w sytuacji, w której – z przyczyn faktycznych lub prawnych – nie byłby w stanie wykonywać czynności prezesa. O ile w przypadku wiceprezesa sądu powołuje go Minister Sprawiedliwości – aczkolwiek na wniosek prezesa tego sądu (który w ten sposób ma pewien wpływa na osobę powoływanego zastępcy) – tak takiej kompetencji w przypadku wyznaczonego sędziego nie powinno się domniemywać. To właśnie prezes sądu kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz we wszelkiej kategorii spraw, które w innych przepisach u.s.p. w sposób wyraźny nie powierzono innemu organowi; por. przykładowo zastrzeżenia w art. 22 § 1 pkt 1 („z wyjątkiem spraw należących do kompetencji sądu”), czy art. 22 § 1 pkt 1 lit. c („chyba, że ustawa stanowi inaczej”). Wobec niego zatem ukonstytuowane zostało domniemanie posiadania kompetencji w zakresie wszystkich spraw, których przepis szczególnych nie przekazał innemu organowi.

W ocenie Sądu Okręgowego, zarówno Sąd Rejonowy jak też strony sporu prawidłowo uznały, że powódka (prezes pozwanego sądu) nie może reprezentować strony pozwanej. W taki bowiem sposób naruszono by zasadę dwustronności procesu, wykluczającą prowadzenie sporu z samym sobą (szerzej zob. J. Litowski, Pełnomocnik sądowy kilku stron w jednym procesie cywilnym, Polski Proces Cywilny 2023/4, s. 674 oraz powołane tam opracowania). Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniem Sądu Rejonowego, że sędzia, który miałby reprezentować pozwanego w przedmiotowym sporze powinien zostać wyznaczony (upoważniony) przez Prezesa Sądu Okręgowego, jako sądu wyższego szczebla nad pozwanym sądem. Żaden przepis ustrojowy nie daje prezesowi sądu wyższego szczebla takiej kompetencji. Za taki przepis nie można bowiem uważać art. 22 § 2 u.s.p., zgodnie z którym w zakresie kierowania działalnością administracyjną sądu, prezes sądu podlega prezesowi sądu przełożonego oraz Ministrowi Sprawiedliwości.

Zgodnie z art. 8 u.s.p. działalność administracyjna sądów polega na: 1) zapewnieniu odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych oraz majątkowych funkcjonowania sądu i wykonywania przez sąd zadań, o których mowa w art. 1 § 2 i 3; 2) zapewnieniu właściwego toku wewnętrznego urzędowania sądu, bezpośrednio związanego z wykonywaniem przez sąd zadań, o których mowa w art. 1 § 2 i 3. Wspomniany art. 1 § 2 i 3 u.p.s. stanowi o tym, że sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakres nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego, jak również wykonują inne zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze ustaw lub przez wiążące Rzeczpospolitą Polską prawo międzynarodowe lub prawo stanowione przez organizację międzynarodową, jeżeli z wiążącej Rzeczpospolitą Polską umowy ją konstytuującej wynika, że jest ono stosowane bezpośrednio. Działalnością taką – w zakresie wskazanym w art. 8 pkt 2 u.s.p. – kieruje prezes danego sądu (art. 22 § 1 pkt 1 lit. a u.s.p.), a obejmuje ona w szczególności czynności wymienione w § 30 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, m.in. działania zmierzające do obsady wolnych stanowisk (pkt 1), nadzór nad obiegiem dokumentów lub przepływem informacji (pkt 2, 5, 13, 17-19), przyjmowanie interesantów (pkt 4), współpraca z wskazanymi instytucjami (pkt 3, 8), pilnowanie przestrzegania ustalonych reguł w zakresie BHP, czy też terminowości w sporządzaniu określonych czynności (pkt 6, 14).

Przez działalność administracyjną sądów należy zatem rozumieć wszelką działalność zarządzającą i organizatorską sądów, inną niż związaną z czynnościami jurysdykcyjnymi sędziów. Zakres administracji obejmuje przede wszystkim organizowanie sądów (tj. tworzenie nowych i dyslokacje istniejących), rozdział czynności sądowych i czuwanie nad należytym tokiem urzędowania w sądach zgodnie z prawem nadzoru (zob. K. Markiewicz, Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad sądami i sędziami – de lege lata i de lega ferenda [w:] J. Gudowski (red.) i K. Weitz (red.), Aurea praxis. Aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego. Tom II, LEX/el. 2011).

Nadzór administracyjny na działalnością sądów, o której mowa w art. 8 pkt 1, sprawuje w wyznaczonym zakresie Minister Sprawiedliwości (art. 9 u.s.p.), natomiast nad działalnością sądów, o której mowa w art. 8 pkt 2, sprawują nadzór: 1) wewnętrzny – prezesi sądów; 2) zewnętrzny – Minister Sprawiedliwości poprzez służbę nadzoru (sędziów lub referendarzy sądowych, delegowanych do MS) (art. 9a § 1 i 2 u.s.p.). Czynności z zakresu nadzoru administracyjnego nie mogą natomiast wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie i asesorzy sądowi są niezawiśli (art. 9b u.s.p.). Wewnętrzny nadzór administracyjny prezes danego sądu sprawuje nad kierowanym przez siebie sądem, jak też sądami podległymi działającymi na obszarze apelacji (prezes sądu apelacyjnego) lub w okręgu sądowym (prezes sądu okręgowego) (art. 37a § 1 do § 3 u.s.p.). W ramach wewnętrznego nadzoru Prezes sądu (lub wyznaczeni sędziowie funkcyjni) mają prawo wglądu w czynności sądów, mogą żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień oraz być obecne na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności (art. 37 § 1 u.s.p.). Prezes sądu może także uchylić czynności administracyjne niezgodne z prawem, naruszające sprawność postępowania sądowego lub z innych przyczyn niecelowe (art. 37 § 3 u.s.p.), a – w przypadku stwierdzenia uchybień w zakresie sprawności postępowania – może, dodatkowo, zwrócić na nie uwagę na piśmie i żądać usunięcia skutków tego uchybienia (art. 37 § 4 u.s.p.).

Ponadto, prezes sądu przełożonego niezwłocznie zawiadamia prezesa sądu podlegającego jego nadzorowi o stwierdzonych uchybieniach w działaniu tego sądu, a jeżeli mają charakter istotny – również prezesa sądu przełożonego albo Ministra Sprawiedliwości (art. 37 § 8 u.s.p.). W ramach wewnętrznego nadzoru administracyjnego prezes sądu: 1) bada sprawność postępowania w poszczególnych sprawach; 2) kontroluje działalność sekretariatu wydziału; 3) bada prawidłowość przydzielania sędziom, asesorom sądowym i referendarzom sądowym spraw oraz równomiernego obciążenia ich pracą (art. 37b § 1 u.s.p.). W stosunku m.in. do sadów niższego szczebla może także przeprowadzać wizytację, obejmującą pełną działalność administracyjną sądu lub jego wydziału oraz przeprowadzać lustrację co do wybranych zagadnień (art. 37b § 2 u.s.p.), a także – w przypadku prezesa sądu apelacyjnego – ustalać kierunki wewnętrznego nadzoru wykonywanego przez prezesów działających na obszarze apelacji, koordynować wykonywane przez nich czynności z zakresu nadzoru wewnętrznego oraz kontrolować wykonywanie przez nich obowiązków nadzorczych i wydawać w tym zakresie stosowne zarządzenia (art. 37b § 3 u.s.p.).

Z przytoczonych przepisów można wysnuć następujący wniosek. Wskazana w art. 22 § 2 u.s.p. relacja podległości przez prezesa sądu prezesowi sądu przełożonego – a także Ministrowi Sprawiedliwości – w zakresie kierowania działalnością administracyjną, pozostaje ściśle określona przez pozostałe z omówionych przepisów. Z podległością tą pozostaje zatem w korelacji kompetencja prezesa sądu przełożonego do sprawowania tzw. nadzoru wewnętrznego i to wyłącznie w obszarze uregulowanym przez art. 8 pkt 2 u.s.p. (art. 9a § 1 u.s.p.), w zakresie i sposób ujęty w art. 37 i art. 37b u.s.p. Prezes sądu przełożonego nie został zarazem przez regulację u.s.p. upoważniony do reprezentowania sądu niższego szczebla, a nawet do zarządzania nim w sposób wykraczający poza wskazane wyżej przepisy. Nie otrzymał zatem kompetencji do wyznaczania sędziego, który – w zastępstwie prezesa tego sądu – miałaby ów sąd reprezentować (m.in. w sporach sądowych, w których sąd ten miałby status strony) (art. 22b § 1 u.s.p.), jak też nie posiada statusu zwierzchnika służbowego w stosunku do sędziów tegoż sądu (art. 22 § 1 pkt 1 lit. b u.s.p.), w tym również jego prezesa.

Odnosząc powyższe uwagi do zagadnienia występującego w niniejszej sprawie, o ile trzeba zgodzić się z treścią pouczenia z pkt 1 zarządzenia z 8.02.2024 r. (k. 17 akt), nie można zaaprobować stanowiska Sądu Rejonowego, wyrażonego w wezwaniu z 3.04.2024 r. (k. 37 akt), co do braku umocowania sędziego (wyznaczonego do zastępstwa prezesa pozwanego SR), który podpisał odpowiedź na pozew i a także stwierdzenia, że „ skoro czynności z zakresu prawa pracy wobec Prezesa Sądu Rejonowego wykonuje Prezes Sądu Okręgowego, to ta osoba będzie uprawniona do podpisania odpowiedzi na pozew”. Jak wyżej wskazano, nie wynika to bynajmniej z przepisów u.s.p., ani też innego aktu prawnego. Tezy tej nie potwierdza również przytoczony przez Sąd I instancji wyrok SN z 19.09.1996 r. (I PRN 101/95, OSNP 1997/7/112), w którym stwierdzono jedynie, że pracodawcą prezesa sądu jest sąd w którym pełni swoją funkcję, negując jednocześnie możliwość pozwania Prezesa sądu przełożonego. Drugie ze wskazanych orzeczeń – wyrok SN z 21.04.2021 r. (II PSKP 26/21, OSNP 2022/2/12) – dotyczy pracowników samorządowych, wobec których zasady reprezentacji w sprawach z zakresu prawa pracy (w tym osób na kierowniczych stanowiskach) regulowały przepisy szczególne ustawy o pracownikach samorządowych. Rozważania uzasadnienia drugiego z powołanych przez SR orzeczeń SN nie miały zatem żadnego przełożenia na przedmiotową sytuację.

Jak wcześniej zaznaczono, w razie faktycznej lub prawnej niemożności działania prezesa, wymagającej jego zastępstwa, czynności zarządczo-reprezentatywne wykonują osoby wymienione w art. 22b § 1 u.s.p., przy czym „wyznaczonego sędziego” (w rozumieniu tego przepisu), zgodnie z regulacją u.s.p. wskazuje sam prezes danego sądu. Nie można do takiej konkluzji zgłaszać zastrzeżeń, doszukując się w takim wyznaczeniu – zwłaszcza w sprawie, w której stroną opozycyjną wobec sądu miałby być jego prezes – okoliczności dyskredytujących rzetelność owego zastępstwa. Przed wszystkim, wyznaczenia tego nie można utożsamiać z udzieleniem pełnomocnictwa (co wyjaśniono wcześniej), a tym samym – nie ma tu zastosowania wprost lub w drodze analogii przepis art. 108 k.c. Ponadto, taki wyznaczony sędzia w dalszym ciągu swoje związane z tym czynności wykonuje jako sędzia, który w sprawowaniu urzędu winien zachować wysokie standardy etyczne, a także stosować się wyłącznie do norm konstytucyjnych oraz ustawowych (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Za oczywiste uznać zatem trzeba, że – mimo wyznaczenia go przez prezesa sądu – powinien działać przede wszystkim w interesie reprezentowanego sądu, a nie osoby, która wskazała go jako swojego zastępcę.

Wyznaczenie może odbyć się w sposób dopuszczony m.in. przez przepisy u.s.p., a więc poprzez ustalenie takiej kompetencji (i zarazem powinności) w zakresie przyznanych czynności (art. 22a § 1 pkt 2 u.s.p.), tak jak w przypadku sędziego L. O., który podpisał odpowiedź na pozew (k. 28 i 31v-32 akt), w którym zresztą domagał się oddalenia powództwa w całości. Mogło do tego dojść także poprzez wyznaczenie takiego sędziego w osobnym dokumencie, mylnie oznaczonym jako „pełnomocnictwo”, jak w przypadku sędzi K. I. (k. 65 akt), która w imieniu pozwanego SR podpisała sprzeciw od wyroku zaocznego (k. 64 akt). W obu przypadkach, w ocenie Sądu Okręgowego, została zachowania właściwa reprezentacja SR w G.. Nie było zatem podstaw do odrzucenia sprzeciwu, tak jak wcześniej nie zachodziły przesłanki uzasadniające zwrot odpowiedzi na pozew i wydanie przez Sąd I instancji wyroku zaocznego.

Z powyższych względów – uznając postanowienie Sądu Rejonowego o odrzuceniu sprzeciwu za wadliwe – orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Przewodniczący

Sędzia Jakub Litowski