Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 grudnia 23 grudnia 2022 r. (data stempla pocztowego – k. 75) skierowanym przeciwko D. D. i Z. D. powódka (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagała się zasądzenia od pozwanych na rzecz powódki kwoty 311.410,31 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 listopada 2023 r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

1.  kwota 237.905,28 zł tytułem zwrotu kapitału wypłaconego stronie pozwanej;

2.  kwota 73.505,03 zł tytułem zwrotu wartości świadczenia banku polegającego na umożliwieniu korzystania stronie pozwanej z kapitału udostępnionego przez bank, o którą to wartość strona pozwana jest wzbogacona kosztem powódki, a powódka zubożona z korzyścią dla strony pozwanej

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Pismem z 31 stycznia 2024 r. powódka cofnęła pozew ponad kwotę 48.724,00 zł w związku z częściowym zaspokojeniem roszczenia oraz cofnęła powództwo w zakresie żądania waloryzacji bez zrzeczenia się roszczenia.

W odpowiedzi na pozew pozwani podnieśli zarzut :



przedawnienia roszczenia z tytułu zwrotu kapitału kredytu;



procesowy zarzut potrącenia kwoty 199.776,97 zł, która nie była objęta żądaniem zapłaty w sprawie toczącej się z powództwa kredytobiorców;

Pismem z 20 marca 2024 r. powódka cofnęła powództwo ponad kwotę 3.249,30 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wyrokiem z dnia 15 października 2021 r. Sąd Okręgowy w Toruniu w sprawie I C 359/21 zasądził od pozwanego (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powodów D. D. i Z. D. kwotę 58.393,78 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty, a także ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 20 sierpnia 2007 r. i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.308,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazano, że postanowienia umowne, które określały zasady indeksacji kredytu i poszczególnych rat, w których kredyt był spłacany, w oparciu o bankową tabelę kursów, mają charakter klauzul niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., co w głównej mierze wynika z ich niejednoznaczności. Skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umowy w ww. zakresie było stwierdzenie nieważności całej umowy, a stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego.

Apelacja pozwanego (...) SA od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z 24 października 2023 r., sygn. akt V ACa 755/21.

Dowód: wyrok SO w Toruniu z 15.10.2021 r., sygn. akt I C 359/21, wraz z uzasadnieniem – k. 125-131; wyrok SA w Gdańsku z 24.10.2023 r., sygn. akt V ACa 755/21, wraz z uzasadnieniem – k. 117-124;

Pismem z 6 października 2023 r. powodowy bank wezwał pozwanych do zapłaty w terminie 1 miesiąca kwoty 237.905,28 zł tytułem zwrotu kapitału udzielonego na podstawie kwestionowanej umowy kredytowej.

Przesyłka zawierająca ww. wezwanie do zapłaty została doręczona pozwanym w dniu 23 października 2023 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania i wydrukiem z trackingu Poczty Polskiej – k. 57-61 akt;

Pismem z 11 grudnia 2023 r. pozwani wezwali powodowy bank do zapłaty w nieprzekraczalnym terminie 3 dni następujących kwot tytułem nienależnie pobranych od pozwanego:



świadczeń w okresie od 1 października 2007 r. do 1 października 2009 r. – 18.454,75 zł



świadczeń w okresie od 4 września 2009 r. do 2 października 2023 r. – 172.998,92 zł

Przesyłka zawierająca ww. wezwanie do zapłaty została doręczona powodowemu bankowi 19 grudnia 2023 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania i wydrukiem z trackingu Poczty Polskiej – k. 132-136 akt;

Pismem z 19 grudnia 2023 r. pozwani złożyli powodowemu bankowi oświadczenie o:



potrąceniu przysługujących pozwanemu wierzytelności o zapłatę kwot objętych wezwaniem z dnia 11 grudnia 2023 r. oraz kwoty 8.323,30 zł (kwota była objęta wyrokiem Sądu Okręgowego w Toruniu w sprawie I C 359/21).

Przesyłka zawierająca powyższe oświadczenie została doręczona stronie powodowej. W dniu 26 lutego 2024 r. pozwani zapłacili powodowi kwotę 46.451,61

Dowód: oświadczenie o potrąceniu, k. 137 akt, dowód zapłaty, k. 140 akt;

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów, których autentyczności i wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu.

Roszczenie o zwrot wypłaconego pozwanym kapitału

W zakresie powództwa cofniętego co do kwoty 237.905,28 zł (obejmującego część świadczenia nienależnego wynikającego z wypłaty pozwanemu kwoty kapitału kredytu na podstawie umowy kredytu, co do której Sąd ustalił nieważność oraz skapitalizowanych odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia), Sąd umorzył postępowanie w punkcie I. sentencji na podstawie przepisu art. 355 k.p.c. zw. z art. 203 k.p.c. Pozwani spełnili świadczenie w toku procesu poprzez skutecznie podniesienie zarzutu potrącenia oraz uiszczenie na rzecz powoda kwoty 46.451,61 zł.

Tym samym Sąd nie rozważał podniesionego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia wierzytelności z tytułu wypłaconego pozwanemu kapitału. Pozwani spełnili świadczenie poprzez potrącenie, powód cofnął pozew w tym zakresie. W konsekwencji podniesiony w odpowiedzi na pozew zarzut przedawnienia okazał się bezprzedmiotowy.

Odnośnie do kwestii zaliczenia przez powoda dokonanej przez pozwanych wpłaty w dniu 26 lutego 2024 r. na poczet odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 237.905,28 zł, liczonych od dnia 23 listopada 2023 r. do dnia 23 grudnia 2023 r., to było to działalnie uzasadnione. Okres, za który powodowy bank żądał odsetek uwzględniał zasadę mocy wstecznej oświadczenia o potrąceniu.

Zgodnie z przepisem art. 499 k.c. skutki oświadczenia o potrąceniu następują z mocą wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe tzn. od daty powstania stanu potrącalności. Jak się wskazuje w literaturze retroaktywność potrącenia oznacza również, że za niebyłe uznaje się te skutki prawne, które zaistniały pomiędzy dwoma momentami: powstaniem stanu potrącalności a złożeniem oświadczenia o potrąceniu. Do skutków tych zalicza się szereg następstw wynikających z opóźnienia i zwłoki, jak obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.), obowiązek naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 1 i art. 491 § 1 k.c.), możliwość nieprzyjęcia świadczenia i żądania naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 2 k.c.). Oznacza to w konsekwencji, że jeśli np. dłużnik umorzonej wierzytelności zapłacił odsetki za zwłokę, będzie mógł się domagać ich zwrotu na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu (zob. K. Zawada (w:) Kodeks..., s. 116; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System..., s. 1149; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 904; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania..., s. 353).

Stan potrącalności powstał w niniejszej sprawie w dacie, w której wymagalna stała wierzytelność kredytobiorcy.

Roszczenie banku z tytułu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, w związku z czym staje się ono wymagalne na zasadach określonych w art. 455 k.c., tj. niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty. Wymagalność zależy więc od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego.

Sąd podziela przy tym pogląd wyrażony w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego – zasadzie prawnej z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56, zgodnie z którym kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Stan trwałej bezskuteczności powstaje z chwilą wyrażenia przez należycie poinformowanego konsumenta świadomej i jednoznacznej woli stwierdzenia nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia dotyczące mechanizmu waloryzacji kredytu do waluty obcej. W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, bank mógł skutecznie postawić swoje roszczenia restytucyjne w stan wymagalności dopiero z momentem dotarcia do niego oświadczenia konsumenta o woli upadku umowy.

Takie stanowisko w przedmiocie wykładni pojęcia wymagalności roszczeń z tzw. umów frankowych zajął również Sąd Apelacyjny w Gdańsku (prezentował szeroką i wnikliwą argumentacją w sprawach I ACa 461/21 oraz V ACa 588/20).

Należy odnotować, że pozwany po raz pierwszy zakwestionował zawarte w umowie kredytu klauzule indeksacyjne w pozwie skierowanym przeciwko powodowemu bankowi do Sądu Okręgowego w Toruniu w sprawie I C 359/21 prawomocne zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24 października. W tym stanie rzeczy od dnia doręczenia mu odpisu pozwy powodowy bank mógł żądać spełnienia świadczenia od pozwanego.

Bank uczynił to, kierując do pozwanego wezwanie do zapłaty z dnia 6 października 2023 r., w którym domagał się zwrotu należnych mu w związku z zarzutem nieważności umowy kredytu świadczeń, w tym kwoty 237.905,28 zł tytułem wypłaconego kapitału kredytu. W wezwaniu tym powodowy bank oznaczył termin jednego miesiąca na dobrowolne spełnienie świadczenia przez pozwanego . Doręczenie tego wezwania nastąpiło 23 października 2023 r. i po upływie miesięcznego terminu do spełnienia świadczenia wskazanego w tym wezwaniu wierzytelność banku stała się wymagalna.

Pozwani wezwali powoda do zapłaty kwoty 191.453,67 zł pismem z 11 grudnia 2023 r. w terminie 3 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty. Pismo zostało doręczone powodowi w dniu 19 grudnia 2023 r. Termin do zapłaty upłynął z dniem 22 grudnia 2023 r. Z dniem 23 grudnia 2023 r. nastąpił stan potrącalności. W dniu 26 lutego 2024 r. pozwani uiścili na rzecz powoda kwotę 46.451,61 zł.

Bank naliczył odsetki od kwoty 237.905,28 zł od 23 listopada 2023 r. do 23 grudnia 2023 r. w kwocie 2.273,14 zł i było to działalnie prawidłowe biorąc pod uwagę zasadę mocy wstecznej zarzutu potrącenia.

Odsetki od kwoty 48.724,75 zł powód liczył od 24 grudnia 2023 r. do 26 lutego 2024 r. Według wyliczeń poczynionych przez Sąd odsetki za ten okres wyniosły kwotę 916,09 zł.

Mając na względzie te rachunki powód miał prawną możliwość zaliczenia w pierwszej kolejności świadczenia spełnionego przez pozwanych na poczet zaległych odsetek w kwocie 3.189,23 zł. W konsekwencji powód podtrzymał żądanie zwrotu kapitału w kwocie 3.249,30 zł. Powództwo w tym zakresie było uzasadnione co do kwoty 3.189,23 zł. Co do pozostałej kwoty 60,70 zł powództwo podlegało oddaleniu.

Waloryzacja świadczenia Roszczenie o wynagrodzenia za korzystanie z kapitału

Sąd umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o zmianę wysokości (ukształtowanie) świadczenia i zasądzenie kwoty 73.505,03 zł tytułem istotniej zmiany siły nabywczej pieniądza. Powód co do tych roszczeń cofnął pozew bez zrzeczenia się roszczenia.

Koszty procesu

Sąd o kosztach procesu rozstrzygnął zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów wyrażoną w przepisie art. 100 k.p.c.

Odnośnie do kosztów procesu w zakresie powództwa umorzonego, to umorzenie postępowania jest rozstrzygnięciem kończącym postępowanie, toteż, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., postanowienie o umorzeniu postępowania powinno obejmować również rozstrzygnięcie o kosztach. Nawet gdy to rozstrzygnięcie dotyczy jedynie zasad poniesienia przez strony kosztów procesu, to i tak musi uwzględniać ogólną regulację w sprawie obciążenia kosztami strony przegrywającej proces (art. 98 § 1 k.p.c.). Zasada odpowiedzialności za wynik sprawy znalazła swoje odbicie także w przepisach o skutkach cofnięcia pozwu, przy czym przepisy te wskazują powoda jako stronę przegrywającą proces (art. 203 § 2 i 3 k.p.c.). Cofnięcie pozwu jest wyrazem rezygnacji powoda z dochodzenia roszczenia przed sądem, a przez to daje pozwanemu, zwłaszcza gdy już poniósł koszty, prawo żądania ich zwrotu (zob. postanowienie SN z 13.5.2011 r., V CZ 20/11, Legalis).

Zasadą jest, iż to powód, cofając pozew, jest stroną przegrywającą sprawę, a jedynie wyjątkowo obowiązek zwrotu kosztów może obciążać nie jego, a stronę przeciwną. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy cofnięcie pozwu wynikało z zaspokojenia powoda przez przeciwnika w toku postępowania. Niemniej strona cofająca pozew powinna każdorazowo, w piśmie złożonym w tym przedmiocie wykazać, że cofnięcie wynikało z zaspokojenia przez przeciwnika interesu skarżącego oraz że wniesienie powództwa było niezbędne do dochodzenia lub obrony swoich praw.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko prezentowane w orzecznictwie, że to pozwanych należy uznać za przegrywającego sprawę (w zakresie powództwa cofniętego w zakresie żądanie kwoty 237.905,28 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci wypłaconego kapitału kredytu) w rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 k.p.c.), gdyż wystąpienie z pozwem przez bank (w zakresie świadczenia nienależnego obejmującego wypłacony pozwanemu kapitał kredytu) było niezbędne dla celowego dochodzenia praw powoda lub celowej obrony, co ma miejsce zwłaszcza w sytuacji cofnięcia pozwu będącego konsekwencją zaspokojenia przez pozwanego roszczenia wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa (zob. postanowienie SN z 7.3.2013 r., IV CZ 8/13, Legalis; postanowienie SN z 8.2.2012 r., V CZ 109/11, Legalis). Pozwany w toku procesu dokonał podniósł zarzut potrącenia z uwagi na złożone również w toku procesu oświadczenie w przedmiocie potrącenia. Potrącenie stanowi jeden ze sposobów wykonania zobowiązania, a jego skutek jest równoznaczny ze spełnieniem świadczenia. Poprzez dokonanie potrącenia zobowiązanie wygasa, bowiem polega ono na wzajemnym umorzeniu jednorodnych wierzytelności, które dwie osoby mają względem siebie jednocześnie. W konsekwencji Sąd uznał, że na skutek podniesionego zarzutu potrącenia doszło do spełnienia świadczenia po wniesieniu pozwu i to pozwany winien być traktowany jak strona, która proces przegrała (w zakresie w jakim Sąd postępowanie umorzy). Należy jeszcze zwrócić uwagę, że pozwany mógł podnieść zarzut potrącenia oraz zapłacić pozostałą cześć świadczenia wcześniej po tym, jak powód wezwał go do zapłaty pismem z 6 października 2023 r., doręczonym pozwanym 23 października 2023 r., z powołaniem się na nieważność umowy kredytu. Należy nadmienić, że pozwany składając pozew w sprawie I C 359/21 zakończonej prawomocnie wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24 października 2023 r. w sposób definitywny oświadczyli swoją wolę co do upadku umowy, co oznacza, że roszczenie banku było wymagalne, a wezwanie do zapłaty z 6 października 2023 r. nie było przedwczesne.

Natomiast w zakresie powództwa oddalonego, jak również powództwa cofniętego w zakresie żądania zwrotu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału Sąd uznał pozwanego za stronę, która proces wygrała. Do cofnięcia pozwu w wyżej wymienionym zakresie nie doszło bowiem w wyniku zaspokojenia przez przeciwnika interesu powodowego banku. Pozwany nie zaspokoił roszczenia w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W konsekwencji przyjąć należało, że powód wygrał proces w zakresie 76% dochodzonego roszczenia. Powód poniósł następujące koszty procesu: koszty zastępstwa procesowego – 10.800,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł oraz opłata sądowa od pozwu w kwocie 15.571,00 zł = 26.388,76 zł x 76% = 20.054,88 zł .

Odnośnie do kosztów procesu poniesionych przez pozwanych, to pełnomocnik pozwanych nie wniósł o zasądzenie na rzecz pozwanych kosztów procesu w zakresie powództwa cofniętego, w terminie 14 dni od dnia doręczenia odpisu pisma modyfikującego żądanie pozwu, pismo doręczono pełnomocnikowi pozwanych w dniu 23 maja 2024 r.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień,

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron (PI),

3.  akta sprawy przedłożyć za 21 dni lub z wpływem.

T., dnia 15 października 2024 r.