Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 grudnia 2022 r. (k. 3-14) powodowy Bank (...) spółka akcyjna w W. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanych R. G. i B. K. solidarnie:

- kwoty 276.010,04 zł tytułem zwrotu kapitału oddanego pozwanym do dyspozycji na mocy umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 stycznia 2009 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- kwoty 81.229,87 zł tytułem należnego powodowemu bankowi zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanych w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank na podstawie przywołanej umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- zwrotu kosztów procesu.

Powodowy bank powołał się na zawisłość przed Sądem Apelacyjnym w Gdańsku sprawy z powództwa R. G. i B. K. przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej w W. o ustalenie i zapłatę, w której powodowie kwestionowali ważność umowy kredytu z dnia 30 stycznia 2009 r. Wskazał, że dochodzone przez bank roszczenia mają charakter roszczeń restytucyjnych.

W odpowiedzi na pozew (k. 70-81) pozwani wnieśli o oddalenie powództwa. Podnieśli zarzuty: braku wykazania legitymacji czynnej, przedawnienia roszczenia o zwrot kapitału, potrącenia wierzytelności o zwrot kapitału kredytu i nieudowodnienia wysokości pozostałych roszczeń pozwu. Wyjaśnili m.in., że do potrącenia została przedstawiona wierzytelność pozwanych w kwocie 357.237,16 zł obejmująca sumę nienależnych świadczeń uiszczonych na rzecz powodowego banku w okresie od 5 marca 2009 r. do 5 listopada 2013 r. w wykonaniu umowy kredytu z 30 stycznia 2009 r. o numerze (...).

Pismem z dni 21 marca 2023 r. (k. 146-148) pozwani cofnęli zarzut potrącenia w zakresie kwoty 270.043,65 zł i w to miejsce podnieśli zarzut zapłaty na rzecz powodowego banku kwoty 270.043,65 zł dokonanej w dniu 14 marca 2023 r.

Pismem z dnia 7 lipca 2023 r. (k. 188-189) strona powodowa podniosła, że zarzut zapłaty kwoty 270.043,65 zł jest nieskuteczny ze względu na dokonanie zapłaty z zastrzeżeniem zwrotu.

Pismem z dnia 9 stycznia 2024 r. (k. 285-290) strona powodowa zmieniła powództwo, domagając się w miejsce żądania zasądzenia kwoty 81.229,87 zł:

- zmiany wysokości świadczenia nienależnego, którego zwrot przysługuje powodowemu bankowi od pozwanych w związku z oddaniem do dyspozycji kapitału na podstawie przedmiotowej umowy kredytu w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot kapitału stronie powodowej przysługuje kwota 160.389,96 zł wynikająca z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

- zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwoty kapitału 276.010,04 zł i kwoty 160.389 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, stanowiącej kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot kapitału.

Pismem z dnia 13 lutego 2024 r. (k. 310-311) strona powodowa cofnęła częściowo pozew co do żądań zmiany wysokości świadczenia i zasądzenia kwoty 160.389 zł z odsetkami. Na rozprawie dnia 19 kwietnia 2024 r. (k. 334) pełnomocnik strony powodowej oświadczył, że cofnięcie pozwu następuje ze zrzeczeniem się roszczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

Umową z dnia 30 stycznia 2009 r. (...) Bank spółka akcyjna we W. (poprzednik prawny Banku (...) spółki akcyjnej w W.) udzielił R. G. i B. G. (obecnie K.) kredytu hipotecznego w kwocie 276.010,04 zł, indeksowanego do franka szwajcarskiego. Kredyt został uruchomiony dnia 4 lutego 2009 r. w kwocie 276.010,04 zł.

Dowód:

Umowa kredytu z dnia 30 stycznia 2009 r. – k. 27-32

Zaświadczenie z dnia 24 października 2022 r. – k. 36

Pismami z dnia 28 listopada 2022 r. powodowy bank wezwał każdego z pozwanych do zapłaty kwot: 276.010,04 zł i 81.229,87 zł w terminie 30 dni.

Dowody:

Pisma z dnia 28 listopada 2022 r. z dowodami nadania i doręczenia pozwanemu – k. 37-46

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 r., I ACa 983/22, Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 25 marca 2022 r., I C 1086/21, w ten sposób, że zasądził od pozwanego Banku (...) na rzecz:

- powódki B. K. kwotę 175.635,39 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 października 2019 r. do dnia zapłaty,

- powoda R. G. kwotę 175.635,39 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 października 2019 r. do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku przyjął nieważność umowy kredytu z dnia 30 stycznia 2009 r. o numerze (...), zaś roszczenia pieniężne zasądził jako roszczenia restytucyjne na podstawie art. 410 w zw. z art. 405 k.c. Ich wysokość odpowiadała wysokości świadczeń spełnionych przez kredytobiorców w wykonaniu nieważnej umowy.

Dowody:

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 grudnia 2022 r. z uzasadnieniem – k. 91-106, 210-225

Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 25 marca 2022 r. z uzasadnieniem – k. 84-90, 197-209

Pismem z dnia 20 stycznia 2023 r., doręczonym dnia 25 stycznia 2023 r., pozwani wezwali powodowy bank do zapłaty kwoty 357.237,16 zł w terminie 7 dni tytułem nienależnie pobranych od pozwanych świadczeń w okresie od 5 marca 2009 r. do 5 listopada 2013 r. w związku z ustaleniem nieistnienia stosunku prawnego w postaci umowy kredytu hipotecznego z dnia 30 stycznia 2009 r. o numerze (...).

Dnia 2 marca 2023 r. powodowy bank zapłacił pozwanym kwotę 351.270,78 zł w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie I ACa 983/22.

Pismem z dnia 2 marca 2023 r., doręczonym 7 marca 2023 r., pozwani złożyli powodowemu bankowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności pozwanych o zwrot spłaconych rat w kwocie 357.237,16 zł i odsetek zgodnie z wyrokiem Sądu drugiej instancji w kwocie 90.972,88 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału kredytu w kwocie 276.010,04 zł. Pozwani wyjaśnili, że na wierzytelność przedstawioną przez nich do potrącenia składają się:

- kwota 5.966,39 zł tytułem nienależnie pobranych przez bank świadczeń w okresie od 5 marca 2009 r. do 5 sierpnia 2009 r. (nieobjęta powództwem),

- kwota 58.732,29 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń w okresie od 7 września 2009 r. do 7 października 2009 r. (objęta powództwem),

- kwota 211.311,36 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia, tj. części raty pobranej 5 listopada 2013 r.,

łącznie w kwocie 276.010,04 zł

Pozwani wezwali jednocześnie powodowy bank do zapłaty kwoty 151.163,63 zł obejmującej:

- 81.227,13 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia, tj. reszty raty pobranej 5 listopada 2013 r.,

- 69.936,50 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie od objętej wyrokiem kwoty 270.043,65 zł za okres od 30 października 2019 r. do 2 marca 2023 r.

Dnia 14 marca 2023 r. pozwani zapłacili powodowemu bankowi kwotę 270.043,65 zł tytułem pozostałej wierzytelności banku o zwrot kapitału kredytu po oświadczeniu o potrąceniu. W tytule przelewu zawarto stwierdzenie: „zastrzeżenie zwrotu”.

Dowody:

Pismo z dnia 20 stycznia 2023 r. z potwierdzeniem nadania i doręczenia – k. 118-119

Oświadczenie z dnia 2 marca 2023 r. z potwierdzeniem nadania i doręczenia – k. 142-144, 149-152

Potwierdzenie transakcji z dnia 2 marca 2023 r. – k. 157

Potwierdzenie transakcji z dnia 14 marca 2023 r. – k. 158

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana.

Pozew w zakresie roszczeń dodatkowych (o zasądzenie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, a następnie o dokonanie waloryzacji roszczenia restytucyjnego o zwrot kapitału i zasądzenie kwoty wynikającej z waloryzacji) został skutecznie cofnięty, gdyż cofnięcie nastąpiło ze zrzeczeniem się roszczenia przed wydaniem wyroku, nie będąc przy tym sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego i nie zmierzając do obejścia prawa. W tym stanie rzeczy Sąd umorzył postępowanie w zakresie objętym cofnięciem pozwu, o czym orzeczono w punkcie II sentencji wyroku (art. 355 w zw. z art. 203 § 1 i 4 k.p.c.).

Powództwo w zakresie żądania zasądzenia kwoty odpowiadającej kapitałowi kredytu podlegało natomiast oddaleniu w całości.

Kwota 270.043,65 zł została zapłacona stronie powodowej przez pozwanych dnia 14 marca 2023 r., przy czym sam fakt zapłaty pozostawał między stronami bezsporny, a przy tym został wykazany potwierdzeniem transakcji (k. 158). Sąd nie podzielił wątpliwości powodowego banku wynikających z zamieszczenia w tytule przelewu sformułowania: „zastrzeżenie zwrotu”. Zastrzeżenie takie zostało poczynione zapewne na wypadek ewentualnego dochodzenia zwrotu tej kwoty, by uniknąć skutecznego powołania się przez bank na art. 411 pkt 1 k.c. Po pierwsze jednak, poczynienie takiego zastrzeżenia w żaden sposób nie wyłącza skutku zapłaty, jakim jest umorzenie zaspokojonej wierzytelności. Można wszak zastrzec zwrot jedynie świadczenia, które zostało spełnione, co – jak się wydaje – próbuje kwestionować strona powodowa. Po wtóre, ewentualne, skuteczne powołanie się na art. 411 pkt 1 k.c. w oczywisty sposób nie wchodzi w rachubę. Pozwani zapłacili stronie powodowej kwotę 270.043,65 zł, wiedząc, że są do tego zobowiązani, skoro niecałe dwa tygodnie wcześniej przedstawili do potrącenia z nią swoje wierzytelności, a nie wiedząc jedynie o tym, że w tej samej dacie powodowy bank spełnił na ich rzecz świadczenia będące przedmiotem wierzytelności przedstawionych do potrącenia przez pozwanych.

Kwota 5.966,39 zł została umorzona na skutek potrącenia dokonanego przez pozwanych w piśmie z dnia 2 marca 2023 r. Kwota ta odpowiada sumie świadczeń spełnionych przez pozwanych na rzecz banku w wykonaniu nieważnej umowy kredytu w okresie od 5 marca 2009 r. do 5 sierpnia 2009 r. Nie była ona objęta pierwotnym powództwem wytoczonym przez pozwanych bankowi i uwzględnionym w całości co do należności głównej przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Niemniej jednak, wobec prawomocnego przesądzenia o nieważności umowy kredytu i – finalnie – braku sporu co do ważności umowy kredytu, a także wobec wyliczenia tej kwoty na podstawie dokumentów wystawionych przez powodowy bank, należy przyjąć, że roszczenie restytucyjne o zwrot tej kwoty przysługiwało pozwanym i stało się ono wymagalne po upływie terminu zakreślonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 20 stycznia 2023 r. Mogło być zatem – i faktycznie zostało – przedstawione do potrącenia z wierzytelnością restytucyjną banku o zwrot kapitału kredytu. W konsekwencji, na podstawie art. 498 k.c., wierzytelność restytucyjna banku o zwrot kapitału uległa umorzeniu do kwoty 5.966,39 zł z dniem 5 marca 2023 r., tj. w chwili dotarcia do banku oświadczenia pozwanych datowanego na dzień 2 marca 2023 r.

Z podanych względów powództwo okazało się bezzasadne w całości i zostało oddalone w punkcie I sentencji wyroku, gdyż ostatecznie strona powodowa dochodziła roszczeń, które uległy umorzeniu przed zamknięciem rozprawy – w zakresie kwoty 270.043,65 zł na skutek zapłaty, a w zakresie kwoty 5.966,39 zł na skutek potrącenia.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów pozwanych, należy stwierdzić, że dochodzone pozwem roszczenie banku o zwrot kapitału nie uległo przedawnieniu. Termin przedawnienia tego rodzaju roszczenia wynosi 3 lata (art. 118 k.c.) i rozpoczyna bieg po zakomunikowaniu bankowi przez konsumentów woli upadku umowy (nieważności), gdyż dopiero wówczas bank może podjąć czynności zmierzające do postawienia swoich roszczeń restytucyjnych w stan wymagalności, tj. wezwać kredytobiorców do zaspokojenia roszczenia banku o zwrot wypłaconego kapitału (art. 120 § 1 zd. drugie k.c.). Koniec analizowanego terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (art. 118 zd. drugie k.c.). Pozwani po raz pierwszy wezwali bank do zapłaty z powołaniem się na nieważność umowy w reklamacji z dnia 28 sierpnia 2019 r. (k. 107-111), a zatem termin przedawnienia upływał z końcem ostatniego dnia 2022 r. Pozew banku został wniesiony dnia 19 grudnia 2022 r., tj. przed upływem terminu przedawnienia. Dalsze zarzuty pozwanych, tj. braku legitymacji strony powodowej oraz niewykazania roszczenia co do wysokości są całkowicie chybione. Sami pozwani uznawali roszczenia restytucyjne banku co do zasady i co do wysokości, choćby przedstawiając do potrącenia swoje roszczenia z tymi roszczeniami banku czy też dokonując częściowej zapłaty.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ w zw. z art. 99 k.p.c., z uwzględnieniem występowania współuczestnictwa materialnego po stronie pozwanych. Pozwani wygrali proces w całości, co uzasadnia obciążenie kosztami procesu strony powodowej w całości. Na koszty procesu poniesione przez pozwanych składały się: opłata skarbowa od złożenia dokumentu pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł oraz opłata za czynności pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym w kwocie 10.800 zł. Nie ma żadnych podstaw do odstąpienia od obciążenia strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu co do części powództwa objętej cofnięciem pozwu. Wbrew twierdzeniom powodowego banku, nie doszło do żadnej zmiany orzecznictwa TSUE w przedmiocie roszczeń dodatkowych banków w przypadku nieważności umowy kredytu, a jedynie do ukształtowania się tego orzecznictwa w sposób sprzeczny ze stanowiskiem strony powodowej. Nie może być zatem mowy o tym, że zgłaszając tego rodzaju roszczenia w niniejszej sprawie bank działał w zaufaniu do linii orzeczniczej, która następnie uległa zmianie. Dochodzenie roszczeń dalece wątpliwych prawnie wiąże się natomiast z ryzykiem przegrania procesu lub koniecznością cofnięcia pozwu, a w konsekwencji zwrotu kosztów procesu, które strona przeciwna poniosła dla obrony przed tymi roszczeniami. Koszty procesu zostały zasądzone na rzecz pozwanych solidarnie, gdyż wszystkie roszczenia procesowe było dochodzone przeciwko pozwanym solidarnie.

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis wyroku z dnia 14 maja 2024 r. z uzasadnieniem doręczyć:



pełnomocnikowi strony powodowej (przez portal),



pełnomocnikowi pozwanych (przez portal).

2.  Akta sprawy przedłożyć za 21 dni lub z wpływem.

T., dnia 6 czerwca 2024 r.