Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 grudnia 2021 r. (data nadania – k. 63) skierowanym przeciwko P. Z. i R. O. powodowy (...) Spółka Akcyjna w W. Bank domagał się zasądzenia od pozwanych na rzecz powoda kwoty 450.000,00 zł tytułem zwrotu kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu zawartej z powodem oraz kwoty 195.973,51 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania przez pozwanego z kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po doręczeniu pozwy do dnia zapłaty; zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód sformułował również roszczenie ewentualne o zmianę wysokości świadczenia nienależnego poprzez dokonanie sądowej waloryzacji świadczenia obejmującego wypłacony pozwanym kapitał i zasądzenie kwoty 177.769,90 zł stanowiącej dodatkową kwotę (ponad wskazany w zakresie rozliczenia kapitał), o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwany podniósł zarzut potrącenie, nadużycia prawa i przedawnienia roszczenia. Pozwany podniósł również, że żądanie jakiejkolwiek kwoty z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania przez nich z kapitału udostępnionego na podstawie umowy nie znajduje oparcia w polskim ani europejskim systemie prawnym.

Pismem z 28 maja 2024 r. powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 195.973,51 zł z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz co do kwoty 177.769,90 zł tytułem zmiany wysokości świadczenia nienależnego poprzez dokonanie sądowej waloryzacji świadczenia obejmującego wypłacony pozwanym kapitał. Podtrzymał żądanie w zakresie zwrotu wypłaconego powodom kapitału.

Pismem z 12 sierpnia 2024 r. powód cofnął pozew co do kwoty 450.000,00 zł w związku zawartym porozumieniem kompensacyjnym. Podtrzymał żądanie zapłaty odsetek od kwoty 450.000,00 zł liczonych od 16 listopada 2021 r. do 28 lipca 2024 r.

Sąd ustalił, co następuje:

Wyrokiem z dnia 19 października 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie II C 1087/17 ustalił nieważności umowy kredytu z 7 sierpnia 2007 r. zawartej między stronami oraz zasądził pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów P. Z. i R. O. kwoty 140.267,70 zł oraz 64.317,36 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Wyrokiem z 20 lutego 2024 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W..

Dowody: wyrok Okręgowego w W. z 28 kwietnia 2022 r., k. 411 akt.

wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 lutego 2024 r., k. 412 akt

Pismem z 19 wrześni 2021 r. powodowy bank wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 450.000,00 zł odpowiadającej wysokości udostępnionego kapitału oraz 195.973,51 zł stanowiącą równowartość korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanych w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank na podstawie umowy. Wezwanie doręczono w dniu 1 października 2021 r.

Dowody: pismo z 19 września 2021 r. skierowane do pozwanych wraz z dowodem doręczenia, k. 50-66 akt;

W dniu 28 lipca 2024 r. strony zawarły porozumienie kompensacyjne. Strony potwierdziły, iż w związku ze stwierdzeniem wyrokiem nieważności umowy, bankowi przysługuje w stosunku do klienta roszczenie o zapłatę 450.000,02 zł – tytułem wypłaconego kapitału i na dzień zawarcia porozumienia wynoszącym 450.000,02 zł. Strony dokonały potrącenia roszczenia pozwanych w wysokości 667.381,70 zł z roszczeniem o banku o zwrot wypłaconego kapitału w wysokości 450.000,02 zł do wysokości niższego z roszczeń, a więc do wysokości 450.000,02 zł. Na skutek dokonanego potrącenia bank został zobowiązany do zapłaty na rzecz pozwanych pozostałej kwoty przysługującego im roszczenia tj. 217.381,68 zł w terminie 30 dni od dnia zawarcia porozumienia. W związku z zawarciem porozumienia kompensacyjnego w terminie 30 dni od daty jego podpisania, bank zobowiązał się cofnąć pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w sprawie przeciwko pozwanym o zwrot nominalnej kwoty wypłaconego kapitału, o zwrot wartości jako przedstawia świadczenie polegające na umożliwieniu korzystania z kapitału, oraz zwaloryzowanie kapitału kredytu i zapłatę kwoty wynikającej z waloryzacji kwoty nominalnej kapitału kredytu.

Dowód: porozumienie kompensacyjne, k. 441-444 akt;

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów, w tym dokumentów.

Roszczenie o zwrot wypłaconego pozwanym kapitału

W zakresie powództwa cofniętego co do kwoty 450.000,00 zł (obejmującego świadczenie nienależne wynikające z wypłaty pozwanemu kwoty kapitału kredytu na podstawie umowy kredytu, co do której Sąd ustalił nieważność), Sąd umorzył postępowanie w punkcie I. sentencji na podstawie przepisu art. 355 kpc zw. z art. 203 kpc. Pozwani spełnili świadczenie w toku procesu poprzez skutecznie podniesienie zarzutu potrącenia w ramach zawartego przez strony porozumienia kompensacyjnego.

Tym samym Sąd nie rozważał podniesionego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia wierzytelności z tytułu wypłaconego powodowi kapitału. Pozwany spełnił świadczenie poprzez potrącenie, powód cofnął pozew w tym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia. W konsekwencji podniesiony w odpowiedzi na pozew zarzut przedawnienia okazał się bezprzedmiotowy.

Sąd umorzył postępowanie również co do kwoty 195.973,51 zł wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału. Powód co do tej kwoty powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

Odsetki

Odnośnie do podtrzymanego przez stronę powodową żądania o zasądzenie od pozwanego odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 450.000,00 zł, liczonych od dnia 16 listopada 2021 r. do dnia 28 lipca 2024 r., to należy kierować się zasadą mocy wstecznej oświadczenia o potrąceniu. To z tej reguły wynikają istotne wnioski przemawiąjące za nieuwzględnieniem żądania powoda w całości.

Zgodnie z przepisem art. 499 k.c. skutki oświadczenia o potrąceniu następują z mocą wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe tzn. od daty powstania stanu potrącalności. Jak się wskazuje w literaturze retroaktywność potrącenia oznacza również, że za niebyłe uznaje się te skutki prawne, które zaistniały pomiędzy dwoma momentami: powstaniem stanu potrącalności a złożeniem oświadczenia o potrąceniu. Do skutków tych zalicza się szereg następstw wynikających z opóźnienia i zwłoki, jak obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.), obowiązek naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 1 i art. 491 § 1 k.c.), możliwość nieprzyjęcia świadczenia i żądania naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 2 k.c.). Oznacza to w konsekwencji, że jeśli np. dłużnik umorzonej wierzytelności zapłacił odsetki za zwłokę, będzie mógł się domagać ich zwrotu na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu (zob. K. Zawada (w:) Kodeks..., s. 116; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System..., s. 1149; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 904; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania..., s. 353).

Stan potrącalności powstał w niniejszej sprawie w dacie, w której wymagalna stała wierzytelność banku. Wierzytelność kredytobiorców była już w tym okresie wymagalna w związku z toczącym się postępowaniem o ustalenie nieważności umowy kredytu i zapłatę.

Roszczenie banku z tytułu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, w związku z czym staje się ono wymagalne na zasadach określonych w art. 455 k.c., tj. niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty. Wymagalność zależy więc od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego.

Bank uczynił to, kierując do pozwanego wezwanie do zapłaty z dnia 13 września 2021 r., w którym domagał się zwrotu należnych mu w związku z zarzutem nieważności umowy kredytu świadczeń, w tym kwoty 450.000,00 zł tytułem wypłaconego kapitału kredytu. W wezwaniu tym powodowy bank oznaczył termin jednego miesiąca na dobrowolne spełnienie świadczenia przez pozwanego . Doręczenie tego wezwania nastąpiło 1 października 2021 r. i po upływie miesięcznego terminu do spełnienia świadczenia wskazanego w tym wezwaniu obie wierzytelności – strony powodowej i strony pozwanej – stały się wymagalne, a zatem powstał stan potrącalności.

Wobec powyższego, z uwagi na wygaśnięcie wierzytelności powoda z tytułu udzielonego kapitału na skutek rozliczenia się między stronami poprzez potrącenie oraz z uwagi na moc wsteczną materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu, strona powodowa nie mogła skutecznie domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia 16 listopada 2021 r. do 2022 r. do dnia 28 lipca 2024 r. Dlatego też Sąd w tym zakresie oddalił powództwo, co znalazło swój wyraz w pkt. II sentencji wyroku.

Koszty procesu

Sąd o kosztach procesu rozstrzygnął zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów wyrażoną w przepisie art. 100 k.p.c.

Odnośnie do kosztów procesu w zakresie powództwa umorzonego, to umorzenie postępowania jest rozstrzygnięciem kończącym postępowanie, toteż, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., postanowienie o umorzeniu postępowania powinno obejmować również rozstrzygnięcie o kosztach. Nawet gdy to rozstrzygnięcie dotyczy jedynie zasad poniesienia przez strony kosztów procesu, to i tak musi uwzględniać ogólną regulację w sprawie obciążenia kosztami strony przegrywającej proces (art. 98 § 1 k.p.c.). Zasada odpowiedzialności za wynik sprawy znalazła swoje odbicie także w przepisach o skutkach cofnięcia pozwu, przy czym przepisy te wskazują powoda jako stronę przegrywającą proces (art. 203 § 2 i 3 k.p.c.). Cofnięcie pozwu jest wyrazem rezygnacji powoda z dochodzenia roszczenia przed sądem, a przez to daje pozwanemu, zwłaszcza gdy już poniósł koszty, prawo żądania ich zwrotu (zob. postanowienie SN z 13.5.2011 r., V CZ 20/11, Legalis).

Zasadą jest, iż to powód, cofając pozew, jest stroną przegrywającą sprawę, a jedynie wyjątkowo obowiązek zwrotu kosztów może obciążać nie jego, a stronę przeciwną. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy cofnięcie pozwu wynikało z zaspokojenia powoda przez przeciwnika w toku postępowania. Niemniej strona cofająca pozew powinna każdorazowo, w piśmie złożonym w tym przedmiocie wykazać, że cofnięcie wynikało z zaspokojenia przez przeciwnika interesu skarżącego oraz że wniesienie powództwa było niezbędne do dochodzenia lub obrony swoich praw.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko prezentowane w orzecznictwie, że to pozwanego należy uznać za przegrywającego sprawę (w zakresie powództwa cofniętego w zakresie żądanie kwoty 450.000,00 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w postaci wypłaconego kapitału kredytu) w rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 k.p.c.), gdyż wystąpienie z pozwem przez bank (w zakresie świadczenia nienależnego obejmującego wypłacony pozwanemu kapitał kredytu) było niezbędne dla celowego dochodzenia praw powoda lub celowej obrony, co ma miejsce zwłaszcza w sytuacji cofnięcia pozwu będącego konsekwencją zaspokojenia przez pozwanego roszczenia wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa (zob. postanowienie SN z 7.3.2013 r., IV CZ 8/13, Legalis; postanowienie SN z 8.2.2012 r., V CZ 109/11, Legalis). Pozwany w toku procesu dokonał podniósł zarzut potrącenia z uwagi na złożone również w toku procesu oświadczenie w przedmiocie potrącenia. Potrącenie stanowi jeden ze sposobów wykonania zobowiązania, a jego skutek jest równoznaczny ze spełnieniem świadczenia. Poprzez dokonanie potrącenia zobowiązanie wygasa, bowiem polega ono na wzajemnym umorzeniu jednorodnych wierzytelności, które dwie osoby mają względem siebie jednocześnie. W konsekwencji Sąd uznał, że na skutek podniesionego zarzutu potrącenia doszło do spełnienia świadczenia po wniesieniu pozwu i to pozwany winien być traktowany jak strona, która proces przegrała (w zakresie w jakim Sąd postępowanie umorzy). Należy jeszcze zwrócić uwagę, że pozwani mogli podnieść zarzut potrącenia wcześniej po tym, jak powód wezwał ich do zapłaty pismem z 13 września 2021 r., doręczonym pozwanym 1 października 2021 r., z powołaniem się na nieważność umowy kredytu. Należy nadmienić, że pozwani składając pozew w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytu w sposób definitywny oświadczyli swoją wolę co do upadku umowy, co oznacza, że roszczenie banku było wymagalne, a wezwanie do zapłaty z 13 września 2021 r. nie było przedwczesne.

Natomiast w zakresie powództwa oddalonego, jak również powództwa cofniętego w zakresie żądania zwrotu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału Sąd uznał pozwanego za stronę, która proces wygrała. Do cofnięcia pozwu w wyżej wymienionym zakresie nie doszło bowiem w wyniku zaspokojenia przez przeciwnika interesu powodowego banku. Pozwany nie zaspokoił roszczenia w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W konsekwencji przyjąć należało, że powód wygrał proces w zakresie 70% dochodzonego roszczenia. Powód poniósł następujące koszty procesu: 10.800,00 plus 17,00 plus 32.299,00 zł opłata sądowa od pozwu = 43.116,00 zł x 70 %= 30.181,20 zł. Pozwany poniósł koszty w postaci kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w łącznej kwocie 10.834 x 30 % = 30.250,20 zł. Po stosunkowym rozdziale kosztów należało zasądzić od pozwanych na rzecz powoda kwotę 26.931,00.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień,

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron PI,

3.  akta sprawy przedłożyć za 21 dni lub z wpływem.

T., 12 listopada 2024 r.