Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z 5 listopada 2024 roku

Powód (...) 1 (...)Fundusz (...) z siedzibą w W., działający przez zawodowego pełnomocnika, domagał się zasądzenia od pozwanej M. S. (1) na swoją rzecz kwoty 155 597,72 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że pozwana zawarła z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę kredytu. Wobec zaprzestania przez pozwaną spłaty kredytu bank wezwał ją do zapłaty a wobec braku zapłaty kredytodawca wypowiedział umowę. Powód wskazał, że wierzytelność tę nabył na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności z 28 czerwca 2023 roku. Podał, że na dochodzoną pozwem kwotę składają się:

- kwota 149 600,29 zł tytułem niespłaconego kapitału,

- kwota 4 407,06 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty kapitału za okres od cesji wierzytelności do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu,

- kwota 1 590,37 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych od kwoty kapitału za okres od dnia następnego po rozwiązaniu umowy do cesji wierzytelności. (k. 2-7)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 30 stycznia 2024 roku Sąd uwzględnił żądanie w całości. (k. 39)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana, działająca przez zawodowego pełnomocnika, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu. (k. 46-47) Wskazała, że postanowienia umowy kredytu przewidujące prowizję w wysokości 14 985,00 złotych stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Sąd ustalił co następuje:

M. S. (1) zawarła 11 marca 2021 roku z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę o kredyt gotówkowy nr (...), mocą której zaciągnęła zobowiązanie opiewające na całkowitą kwotę udzielonego kredytu – 150 000,00 złotych, całkowitą kwotę do zapłaty – 231 818,96 złotych. Kredytobiorczyni zobowiązała się zwrócić kwotę kredytu w 120 miesięcznych ratach po 1 914,77 złotych każda.

Zgodnie z umową, w związku z udzieleniem kredytu, kredytobiorczyni zobowiązana była ponieść koszt 14 985,00 złotych prowizji. Całkowity koszt kredytu ustalono na kwotę 164 985,00 złotych.

(dowód: umowa k. 14-18)

M. S. (1) zaprzestała spłacania zobowiązania.

(bezsporne)

Pismem z 20 stycznia 2023 roku (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. wezwał M. S. (1) do zapłaty zaległych rat kredytu w kwocie 5 174,00 złotych w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytu. Zakreślony termin upłynął bezskutecznie.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 19)

Pismem z 25 lutego 2023 roku zatytułowanym „wypowiedzenie umowy kredytowej” (...) Bank (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. wypowiedział umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia.

(dowód: wypowiedzenie umowy ze śledzeniem przesyłki k. 20-21)

W dniu 28 czerwca 2023 roku, na podstawie umowy przelewu wierzytelności, (...) 1 (...) Fundusz(...) z siedzibą w W. nabył wierzytelność wynikającą z ww. umowy kredytu w kwocie 149 500,29 złotych z odsetkami.

(dowód: umowa przelewu wierzytelności k. 29-34)

Pismem z 7 lipca 2023 roku (...) 1 (...) Fundusz (...)z siedzibą w W. poinformował M. S. (1) o nabyciu od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej Oddział w Polsce z siedzibą w W. wierzytelności w kwocie 151 592,33 złote wynikającej z umowy kredytu nr i wezwał do jej zapłaty do 17 lipca 2023 roku.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 22)

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumentację złożoną przez stronę powodową. Okoliczności sprawy wynikały z tych dowodów w sposób zasadniczo spójny.

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sąd zważył co następuje:

Powód domagał się zapłaty. Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia 11 marca 2021 roku umowy o kredyt gotówkowy nr (...), jak również fakt wypłacenia pozwanej przez poprzednika prawnego powoda kredytu w kwocie 150 000,00 złotych oraz skredytowania prowizji w kwocie 14 985,00 złotych. Nie było sporne, że umowa została skutecznie i zasadnie wypowiedziana. Pismo zostało nadane listem poleconym za pośrednictwem Poczty Polskiej i odebrane przez pozwaną.

Istota sporu sprowadzała się do oceny czy postanowienie umowy kredytu przewidujące prowizję w wysokości 14 985,00 złotych jest niedozwolonym postanowieniem umownym i tym samym nie wiąże stron.

Trafny był zarzut pełnomocnika strony pozwanej dotyczący uznania za abuzywne postanowienia umowy dotyczącego wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 14 985,00 złotych a powód nie wykazał, że całość kwoty prowizji od kredytu odpowiada rzeczywistym kosztom związanym z jej udzieleniem.

Podstawę prawną powództwa stanowi art. 3 ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) W myśl powołanego przepisu przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Zakwestionowana prowizja stanowi pozaodsetkowy koszt kredytu, a jej wysokość odpowiada właściwym przepisom, tj. art. 36a ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Skoro ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają.

Limity wyznaczone przez przywołany wyżej przepis mają nie tylko funkcję ochronną względem kredytobiorców narażonych na skrajnie niekorzystne rozwiązania, ale pełnią również funkcję gwarancyjną w stosunku do kredytodawców, którzy posiłkując się przepisami ustawy określają adresowane do konsumentów oferty. Formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są nie tylko odsetki, które, co oczywiste pełnią także funkcję waloryzacyjną, a więc kompensują spadek wartości nabywczej pieniądza. Powyższe może mieć istotne znaczenie w sytuacji, gdy spłata zobowiązania pieniężnego jest rozciągnięta w czasie. Taka okoliczność zaistniała w przedmiotowej sprawie, udzielona pożyczka nie miała „chwilowego” charakteru, skoro jej spłata miała nastąpić w okresie dziesięciu lat.

Za istotne z punktu widzenia oceny czy umowa nie zawiera klauzul abuzywnych uznać należy wskazanie w niej całkowitego kosztu kredytu. Pojęcie to obejmuje wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki.

Art. 5 pkt 6 lit. a - b powołanej ustawy o kredycie konsumenckim wylicza opłaty, prowizje i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy. Kredytodawca zawarł umowę w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz – w stosownej części – wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie kredytu. Prowizja nadto rekompensuje bankowi ryzyko ewentualnego braku spłaty zaciągniętego przez kredytobiorcę kredytu. Jednocześnie ustawodawca nie wprowadził wymogu wskazania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, tzn. konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć i planowanego zysku.

Podsumowując, zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy kredytu prowizji jako dodatkowego kosztu kredytu, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową.

To, że zawarte w umowie o kredyt jej koszty nie przekraczają limitów pozaodsetkowych kosztów kredytu określonych w ustawie z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, nie oznacza, że obciążenie całością tych kosztów było zgodne z prawem i uzasadnione. Przepis art. 36a ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim nie jest jedynym środkiem ochrony konsumenta zawierającego umowę kredytu konsumenckiego. Regulacja ta nie wyłącza zatem innych mechanizmów chroniących przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego. Okoliczność, iż obowiązuje limit kosztów pozaodsetkowych, a świadczenie dodatkowe w postaci prowizji limitu tego nie przekracza, nie wyłącza więc kontroli postanowień wzorca umowy, które odnoszą się do takich kosztów pod kątem ich abuzywności.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki:

1) zawarte zostały w umowach z konsumentami – powódka występowała w charakterze konsumenta, ponieważ zawarcie umowy było czynnością dokonaną z przedsiębiorcą (bankiem), niezwiązaną bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową powódki (art. 22 ¹ k.c.).

2) kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , ponieważ kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, że konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych (wyrok SN z 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18, niepubl.).

3) rażąco naruszają interesy konsumenta – oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem (wyroki SN: z 3 lutego 2006 roku, I CK 297/05, niepubl.; z 15 stycznia 2016 roku, I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017, Nr 1, poz. 9; z 27 listopada 2015 roku, I CSK 945/14, niepubl.; z 30 września 2015 roku, I CSK 800/14, niepubl.; z 29 sierpnia 2013 roku, I CSK 660/12, niepubl. i z 27 listopada 2019 roku, II CSK 483/18, niepubl.).

Określenie „rażąco” należy stosować do znacznego odchylenia przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków a za rażące naruszenie interesów konsumenta – należy uznać nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14 września 2011 roku w sprawie VI ACa 291/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14 grudnia 2010 roku w sprawie VI ACa 487/10).

Stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia umownego jest wyłączone, gdy postanowienie umowne:

1/ zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem - nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na nie powołuje (art. 385 ² § 4 k.c.).

W przedmiotowej sprawie brak jakichkolwiek dowodów potwierdzających tezę, że zawarcie umowy w tej części zostało indywidualnie uzgodnione. Art. 385 ¹ § 3 k.c. wprowadza wprawdzie domniemanie, w myśl którego nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta. Zastosowanie tego domniemania warunkuje przyjęcie, że wzorzec zawierający dodatkowe postanowienia stanowił obligatoryjny składnik umowy głównej i co równie ważne jego przyjęcie nie było dowolne. W niniejszej sprawie poprzednik prawny powoda, zawierając umowę z pozwaną, posługiwał się wzorcem, na treść którego pozwana nie miała rzeczywistego wpływu.

Nie budzi wątpliwości, że umowa została zawarta przy użyciu wzorca umowy (formularza), o czym świadczy z jednej strony masowość zawieranych umów przez poprzednika prawnego powoda oraz identyczność ich brzmienia w stosunku do różnych klientów, a także fakt, że w formularzu wszystkie dane są wpisane komputerowo.

2) określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Prowizja nie stanowi elementu określenia głównego świadczenia stron. (uchwała Sądu Najwyższego z 27 października 2021 roku, III CZP 43/20). Przez świadczenia tego typu należy bowiem rozumieć elementy konstytutywne dla danego typu czynności, pozwalające na jej identyfikację, od których zależny jest byt umowy - tak, że bez ich uzgodnienia nie można by stwierdzić, że do zawarcia umowy określonego rodzaju doszło. Przy umowie kredytu prowizja stanowi natomiast jedynie formę dodatkowego wynagrodzenia.

W omawianej sprawie wysokość opłaty prowizyjnej należnej poprzednikowi prawnemu powoda za udzielenie kredytu w kwocie 150 000,00 złotych wyniosła 14 985,00 złotych, co w przeliczeniu na dziesięcioletni okres kredytowania wynosi 1 498,50 złotych rocznie. Tak określona prowizja nie jest w ocenie Sądu – co do zasady – rażąco zawyżona i nie narusza dobrych obyczajów.

Jednak w ocenie Sądu zawarta umowa kredytu rażąco naruszała interesy konsumenta i dobre obyczaje w zakresie, w jakim przewidywała prowizję uniezależnioną od długości trwania umowy i naliczenie jej już w dacie jej zawarcia. Powód mógł wedle Sądu domagać się prowizji tylko za okres obowiązywania umowy a w dacie, w której umowa została skutecznie rozwiązana uprawnienie do jej zapłaty wygasło. Skoro prowizja ma między innymi rekompensować kredytodawcy koszty związane z obsługą dłużnika i koszty towarzyszące, jest zasadna tak długo, jak długo trwa stosunek zobowiązaniowy w pierwotnie ustalonej przez strony formie. Innymi słowy – w niniejszej sprawie zasadne jest naliczanie przez powoda prowizji tak długo, jak pozwana spłacała raty kredytu, a zatem była „obsługiwana” przez poprzednika prawnego powoda. W sytuacji, w której na skutek wypowiedzenia umowy i wezwania do zapłaty całości zadłużenia roszczenie to stało się wymagalne, brak jest podstaw do dalszego naliczania prowizji.

W omawianej sprawie umowa między stronami została zawarta 11 marca 2021 roku, jej skuteczne wypowiedzenie nastąpiło na początku kwietnia 2020 roku. Umowa trwała około 26 miesięcy, a więc przez około 21,66 % przewidzianego na wstępie okresu i tylko za ten okres należy się prowizja, której wysokość winna być ustalona proporcjonalnie. W ocenie Sądu, skoro prowizja jest należna za czas trwania umowy, a umowa była skutecznie realizowana w 21,66 %. Jedynie w takiej części pozwana winna zapłacić przypadającą na nią prowizję. Tym samym, ustalając wysokość zasądzonej kwoty, Sąd przyjął, że jedynie kwota 3 246,75 złotych tytułem prowizji może być uznana jako zasadna i w tym zakresie powództwo podlegało uwzględnieniu. Nie oznacza to, że Sąd niedozwolone postanowienie umowne „wypełnił” postanowieniem, które nie narusza art. 385 1 k.c. Niedozwolone nie jest bowiem zastrzeganie prowizji w ogóle, ale na określonym poziomie.

Reasumując, Sąd uznał, że w wykonaniu umowy na stronie pozwanej ciążył obowiązek zapłaty łącznej sumy 142 513,67 zł, na którą składały się: kwota 134 615,29 zł tytułem zwrotu kredytu i kwota 3 246,75 zł tytułem części ustalonej opłaty prowizyjnej. Wskazaną należność należy uzupełnić o należne skapitalizowane odsetki w wysokości 5 570,55 zł (4 061,26 zł+1 509,37 zł). Ustalając ich wysokość, Sąd uznał, że należą się one od kwoty 134 615,29 zł a więc od udzielonego kredytu.

W konsekwencji należało zasądzić od pozwanej na rzecz powoda kwotę 142 513,67 zł, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Zobowiązanie dochodzone w niniejszej sprawie ma charakter bezterminowy. Zatem termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., czyli niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek zasadne jest od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. (wyrok SN z 24 kwietnia 2003 roku, sygn. I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z 3 lutego 2006 roku, sygn. I CSK 17/05, Legalis 326557).

Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od 3 października 2023 roku do dnia zapłaty. Powód domagał się ich od dnia złożenia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia wyrażoną w art. 100 zd. 1 k.p.c. Powód poniósł koszty kwocie 13 197 zł i wygrał sprawę w 91,59%. Pozwana poniosła koszty kwocie 5 417 zł i wygrała sprawę w 8,41%. Powodowi należał się zwrot kosztów wysokości 12 087,13 zł a pozwanej – w wysokości 455,57 zł. Ponieważ należne powodowi koszty procesu są wyższe o 11 628,56 zł od kosztów należnych pozwanej, zasądzeniu na jego rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu podlegała ta właśnie różnica.

Stosownie do art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

ZARZĄDZENIE

1/ odnotować w kontrolce uzasadnień,

2/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

- pełnomocnikowi powoda – r. pr. M. S. (2),

- pełnomocnikowi pozwanej – adw. M. R.;,

3/ akta z wpływem lub za 21 dni, dołączając zpo.

T., 28/11/2024 roku

sędzia

Izabela Foksińska