Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Toruniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018r.

Sąd Okręgowy w Toruniu, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Westphal

Ławnicy: --------

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Chudzińska

po rozpoznaniu w dniu: 7 czerwca 2018r.

sprawy z powództwa: Syndyka Masy Upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą we W.

przeciwko: A. K.

o zapłatę

I . zmienia oznaczenie powoda zawarte w nakazie zapłaty z dnia 15 kwietnia 2014r. wydanym w postępowaniu nakazowym ( sygnatura akt Sądu Okręgowego w Toruniu - I Nc 74/14 ) na „Syndyk Masy Upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą we W.”,

II. utrzymuje w mocy nakaz zapłaty opisany w punkcie pierwszym niniejszego wyroku w części dotyczącej kwoty 978.022,55 zł ( dziewięćset siedemdziesiąt osiem tysięcy dwadzieścia dwa 55/100 ) oraz w części dotyczącej odsetek ustawowych od tej kwoty od dnia 2 września 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. , a od 1 stycznia 2016r. odsetek ustawowych za opóźnienie do dnia zapłaty , a w pozostałej części oddala powództwo,

III . uchyla w całości rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w nakazie zapłaty opisanym w punkcie pierwszym niniejszego wyroku,

IV. zasądza od pozwanego A. K. na rzecz powoda Syndyka Masy Upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (...) w upadłości z siedzibą we W. kwotę 16.109,05 zł ( szesnaście tysięcy sto dziewięć 05/100 ) z tytułu zwrotu kosztów procesu ,

V. nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Toruniu z tytułu kosztów sądowych :

1)  od powoda – kwotę 1.997,00 zł ( jeden tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem ) ,

2)  od pozwanego – kwotę 2.541,80 zł ( dwa tysiące pięćset czterdzieści jeden 80/100 ) .

Sygn. akt I C 1013/15

UZASADNIENIE

Powód Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo –Kredytowa KUJAWIAK z siedzibą we W. wniósł pozew w postępowaniu nakazowym . Domagał się w nim zasądzenia na podstawie weksla od pozwanego A. K. kwoty 1.735.022,43 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty .

W dniu 15 kwietnia 2014r sąd wydał nakaz zapłaty ( k. 21 ) , od którego pozwany wniósł zarzuty ( k. 25 – 25 v ) .

W toku procesu, dnia 31 maja 2016r. została ogłoszona upadłość powoda. W związku z tym postępowanie toczyło się z udziałem syndyka ( k. 277-281 i k. 296 ) .

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 16 kwietnia 2013r. między Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo –Kredytową KUJAWIAK we W. ( określaną w tym uzasadnieniu w skrócie jako (...)) , a pozwanym A. K. została zawarta „Umowa pożyczki zabezpieczona hipoteką nr (...)”. Na jej podstawie (...) udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 1.600.000,00 zł . Była ona oprocentowana według zmiennej stopy procentowej ustalanej przez zarząd (...) i w dniu zawarcia umowy wynosiła 14 % w skali roku. Pożyczka miała być spłacona do dnia 16 kwietnia 2033r. Roczna stopa oprocentowania od zadłużenia przetremowanego wynosiła czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego . Na dzień zawarcia umowy wynosiła ona 19 % . Jako zabezpieczenia ustalono : weksel in blanco , przeniesienie własności nieruchomości (...) i (...) oraz obciążenie hipoteką dwóch innych nieruchomości .

dowód : umowa tom I , k. 26 – 33 ,

W dniu 16 kwietnia 2013r. została zawarta umowa w formie aktu notarialnego na mocy której, między innymi, pozwany wraz z żoną D. K. przeniósł na powoda własność nieruchomości o numerach ksiąg wieczystych (...) ( położonej w C. gm. K. ) i (...) ( położonej w (...) , gm. K. ) .Pozwany dokonał tej czynności w celu „częściowego zabezpieczenia zwrotu (…) pożyczki w kwocie 1.600.000,00 zł powiększonej o odsetki i ewentualne dodatkowe koszty , na warunkach określonych w w/w umowie pożyczki nr (...) z dnia 16 kwietnia 2013r.”. W paragrafie 5 umowy określono ,że wartość tych nieruchomości wynosi 1.000.000,00 zł . W paragrafie 6 umowy (...) zobowiązywał się przenieść zwrotnie na pozwanego i jego żonę własność nieruchomości , w przypadku zwrotu w terminie całej pożyczki z odsetkami i ewentualnymi dodatkowymi kosztami. W przeciwnym wypadku obowiązek ten wygasał, również w razie wypowiedzenia umowy pożyczki . W paragrafie 7 umowy określono ,że w przypadku , gdy pożyczka nie będzie spłacana regularnie i stanie się wymagalna , (...) w ciągu 6 miesięcy od dnia upływu terminu jej wymagalności dokona rozliczenia pożyczki, między innymi, z przewłaszczonymi nieruchomościami za cenę aktualnego zadłużenia wynikającego z udzielonej pożyczki. W paragrafie tym zawarto także zapis ,że pozwany i jego żona nie będą występować z żadnymi roszczeniami wobec (...) w przypadku , gdy cena sprzedaży nieruchomości uzyskana przez (...) będzie wyższa od oceny , po której została rozliczona pożyczka .

dowód : umowa tom I , k. 34 – 41 ,

Pismem z dnia 27 stycznia 2014r. (...) wypowiedział pozwanemu umowę ze względu na zaległości w zapłacie . Termin wypowiedzenia wynosił 30 dni .

dowód: wypowiedzenie tom III , k. 447 ,

W dniu 24 marca 2014 r. powód wypełnił weksel na kwotę 1.735.022,43 zł.

dowód : weksel tom I , k. 10 ,

Na dzień 1 września 2014r. zadłużenie pozwanego wobec powoda wynosiło:

1)  1.596.073,87 zł – z tytułu kapitału ,

2)  136.783,89 zł – z tytułu niezapłaconych odsetek do dnia 31 marca 2014r.,

3)  95.164,79 zł – odsetki ustawowe za okres od 1 kwietnia 2014r. do 1 września 2014r.

dowód: opinia biegłej W. A. : pisemna tom III , k. 565- 570 oraz ustna tom III , k. 599 – 600 ,

W dniu 1 września 2014r. wartość rynkowa nieruchomości o numerach ksiąg wieczystych (...) ( położonej w C. , gm. K. ) i (...) ( położonej w (...) , gm. K. ) wynosiła 850.000 zł .

dowód: opinia biegłego A. A. (1) : pisemna tom III , k. 481- 490 oraz ustna tom III , k. 522-522 v ( transkrypcja - tom III, k. 532 – 537 ).

Sąd zważył, co następuje:

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany podniósł ,że powód nie miał prawa do wypełnienia weksla i dochodzenia w ten sposób całości roszczenia . Pozwany przeniósł na powoda własność nieruchomości . Powód wypełniając weksel w ten sposób bezpodstawnie się wzbogaci , gdyż prawdopodobnie zaspokoi się z tych nieruchomości . Powód powinien w ciągu 6 miesięcy od terminu wymagalności pożyczki rozliczyć ją z przewłaszczonymi nieruchomościami , następnie wezwać pozwanego do zapłaty różnicy i wypełnić weksel dopiero w przypadku braku zapłaty ( tom I , k. 25 – 25 v ) .

Art. 493 § 1 k.p.c. nakazuje ,żeby w zarzutach od nakazu zapłaty pozwany przedstawił wszystkie zarzuty , które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy oraz okoliczności faktyczne i dowody. Oznacza to ,że sąd rozpoznaje sprawę w granicach zgłoszonych zarzutów – podanych tam faktów i dowodów.

Argumentacja pozwanego zawarta w zarzutach od nakazu zapłaty jest zasadna . Znajduje ona bowiem uzasadnienie w postanowieniach umowy przeniesienia własności nieruchomości zawartej między stronami . Skoro zaistniały podstawy do wypowiedzenia umowy o pożyczkę , to powód miał prawo to uczynić . Pozwany tego nie kwestionuje . Skoro jednak powód na poczet zabezpieczenia stał się właścicielem dwóch nieruchomości pozwanego i jego żony , to powinien dokonać ich oszacowania w terminie określonym w umowie , dokonać potrącenia tej wartości z zadłużeniem pozwanego , a dopiero potem domagać się zwrotu różnicy. Przeciwne rozumowanie prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia powoda , gdyż dysponując nieruchomościami jednocześnie dochodziłby zwrotu całości zadłużenia . Taka sytuacja zresztą powstała na skutek wypełnienia weksla w dniu 24 marca 2014 r. i uzyskania na jego podstawie nakazu zapłaty w niniejszym postępowaniu. Wypełnienie weksla było więc przedwczesne .

Skoro umowa była wypowiedziana w styczniu 2014 r. z terminem 30 - dniowym , to należy przyjąć ,że upływał on z końcem lutego 2014r. Od początku marca 2014r. biegł więc termin 6 miesięcy do ustalenia wartości nieruchomości i dokonania jej rozliczenia z zadłużeniem pozwanego . Oznacza to , że termin ten upływał z końcem sierpnia 2014r. Dlatego sąd uznał za zasadne ustalenie wartości nieruchomości oraz stanu zadłużenia na dzień 1 września 2014r. Kierując się ustaleniami dokonanymi przez biegłą W. A. i biegłego A. A. (1) sąd ustalił ,że zadłużenie pozwanego wynosiło 1.828.022,55 zł . Składały się na : zadłużenie z tytułu kapitału 1.596.073,87 zł , odsetki do dnia 10 marca 2014r. 124.008,87 zł., odsetki od dnia 10 marca 2014r. do 31 marca 2014r. – 12.775,02 zł, odsetki ustawowe od 1 kwietnia 2014r. do dnia 1 września 2014r.- 95.164,79 zł . Wartość łączna obu nieruchomości to 850.000 zł . Różnicę stanowi więc kwota 978.022,55 zł i co do niej należało nakaz zapłaty utrzymać w mocy wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 września 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty. Skoro biegła wyliczyła stan zadłużenia , a więc także odsetek , na dzień 1 września 2014r , to zasadne jest zasądzenie odsetek od kolejnego dnia, czyli 2 września 2014r. Sąd nie uwzględnił natomiast kosztów procesu wskazanych przez biegłą , gdyż nie stanowią one zadłużenia wynikającego z umowy. W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu ( art. 496 k.p.c.).

Wprawdzie w umowie przeniesienia własności nieruchomości pojawia się ich wartość określona na kwotę 1.000.000 zł ( paragraf 5 ) , ale nie jest ona wiążąca. Z fragmentu paragrafu 7 tej umowy wynika bowiem ,że będą one sprzedane na wolnym rynku i w przypadku uzyskania wyższej niż zadłużenie ceny pozwany i jego żona nie będą mogli dochodzić zwrotu nadwyżki. Nie przyjmuje się więc automatycznego rozliczenia zadłużenia pozwanego z kwotą 1.000.000 zł. Poza tym, gdyby ta kwota miała być niezmienną wartością nieruchomości podlegającą rozliczeniu , to z pewnością w celu jej ustalenia (...) zleciłby rzeczoznawcy sporządzanie operatu szacunkowego . Tak się jednak nie stało , co jednoznacznie wynika z wyjaśnienia udzielonego przez stronę powodową. Żadna wycena, ani jej aktualizacja nie była sporządzane (tom II , k. 216 i tom III , k. 547 ) .

Sąd w pełni dał wiarę opinii biegłego A. A. (1) . Jest ona spójna , logiczna i nie zawiera sprzeczności . Dodatkowo w czasie przesłuchania biegły wyjaśnił wszelkie wątpliwości zgłaszane przez pozwanego. W sposób przekonujący i logiczny przedstawił metodologię sporządzenia opinii . Biegły ustosunkował się też do operatu rzeczoznawcy M. S. . Ma on charakter prywatny , gdyż został wykonany na zlecenie strony, a nie sądu. Tym niemniej, chociażby w celu umożliwienia pozwanemu polemiki z opinią biegłego A. , a także w celu poszerzenia możliwości jej oceny, istotne było umożliwienie biegłemu ustosunkowania się do tego operatu . Istniała duża różnica w wartościach nieruchomości ustalonych w obu opiniach.

Biegły A. A. (1) w sposób przekonujący wykazał zasadność swoich obliczeń . Zwrócił on uwagę ,że rzeczoznawca M. S. tylko w jednym przypadku dokonał ustaleń w oparciu o cenę transakcji z powiatu (...) . Pozostałe nie były związane z opiniowaną nieruchomością , gdyż pochodziły z całego województwa (...) np. z powiatów (...) , (...). Dlatego rzeczoznawca M. S. doszedł do odmiennych wniosków. Biegły A. A. (1) bazował natomiast na transakcjach z terenu najbliższego dla ocenianych nieruchomości : gminy K. oraz gmin bezpośrednio z nią sąsiadujących : M. , K.. Podstawowym założeniem metodologicznym przy wycenie w podejściu porównawczym jest to żeby wartość nieruchomości odnieść do jej najbliższego otoczenia . Warunki społeczno-gospodarcze i poziom kultury rolnej są bowiem zbliżone . Należy także przyjąć do badania transakcje jak najbardziej zbliżone czasowo do daty na którą ma być oceniana wartość nieruchomości. Nie wystarczy więc zaktualizowanie transakcji ujętych we wcześniejszej opinii o współczynnik wzrostu cen . Poza tym, trend wzrostu cen nie ma charakteru liniowego , na co miały wpływ zmiany legislacyjne . W latach 2016 – 2017 doszło do jego wyhamowania .

Biegły wskazał też jako okoliczność niesporną ,że ceny gruntów rosły do pierwszego kwartału 2016r. nawet o 20 % . Rzeczoznawca M. S. nie dostrzegł w swojej opinii tego trendu . Biegły A. A. (1) go uwzględnił .

Zwrócić też należy uwagę ,że biegły nie mógł odnieść się do wartości gruntów określonej w umowie na 1.000.000,00 zł , gdyż jak się okazało (...) nie sporządzał żadnego operatu, z którego ta wartość miałaby wynikać . Nie zostało w tym procesie wykazane jak została ona ustalona .

Sąd w pełni dał wiarę opinii biegłej W. A. . W sposób szczegółowy przedstawiła ona metodologię sporządzenia opinii i ustosunkowała się do zgłaszanych uwag. W szczególności należy podkreślić kwestię obliczenia odsetek . Jest ona zgodna z postanowienia umowy . „Odsetki karne”, czyli od zadłużenia przetremowanego wynosiły czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego ( paragraf 8 umowy – k. 29 ) .

Sąd oddalił wnioski o uzupełnienie opinii przez biegłą . Nie jest bowiem istotne , w jaki sposób została przelana kwota pożyczki – czy w całości, czy w części i na jakie konto ( konta ). Nie jest bowiem okolicznością sporną ,że została ona udzielona pozwanemu . Biegła w sposób wyczerpujący i przekonujący przestawiła w jaki sposób obliczyła odsetki . W tym przypadku także nie było konieczności uzupełniania opinii . Nie było też potrzeby przedkładania przez powoda kolejnych dokumentów.

Sąd nie dał wiary opinii biegłego S. P. ( opinia pisemna tom II , k. 235 – 237 v , ustna k. tom II , k. 319 – 320 ) . W toku przesłuchania nie potrafił on w sposób zrozumiały, przekonują i logiczny przestawić sposobu sporządzenia opinii ( por. np. na k.319 ) oraz odpowiedzieć na pytania stron. Mimo zlecenia sporządzenia opinii dotyczącej aktualnego stanu zadłużenia biegły wyliczył odsetki tylko do dnia 31 marca 2014r. Pominął też koszty postępowania egzekucyjnego , ale z drugiej strony pomniejszył zadłużenie o kwoty , które zostały wyegzekwowane . Gdy sąd zlecił biegłemu sporządzenie opinii uzupełniającej dotyczącej stanu zadłużenia na dzień 1 września 2014r. ( tom III , k. 449 i tom III ,k. 463 ) , to poprzestał on na informacji uzyskanej w (...) – wydruku pod tytułem „ Aktualna spłata pożyczki” ( tom III, k. 467 ) . Nie badał żadnych dokumentów źródłowych i wyprowadzał własnych wniosków, żeby sprawdzić , czy kwota ta odzwierciedla rzeczywisty stan zadłużenia . Nie ustalał jakie kwoty i kiedy wpłynęły oraz na jakie zaległości zostały zaliczone . Dyskwalifikuje to tę opinię.

Uwagi do opinii biegłego S. P. nie mają jednak istotnego znaczenia sprawie . Zlecenie sporządzenia opinii na temat aktualnego stanu zadłużenia pozwanego wynikało z dążenia sądu do ugodowego zakończenia sprawy poprzez ustalenie aktualnego stanu wzajemnych roszczeń i ich rozliczenie . Rozumowanie to było jednak błędne .Pomijało bowiem fakt , że postępowanie dotyczyło rozpoznania zarzutów od nakazu zapłaty , a więc badania , czy były podstawy do wydania takiego orzeczenia na podstawie weksla . Pomijało także ocenę , czy były podstawy do jego wypełnienia oraz fakt ,że obliczenie wartości nieruchomości musiało nastąpić na dzień wynikający z umowy , a nie z jakiejś późniejszej daty. Z tej przyczyny sąd nie czynił też ustaleń na podstawie opinii biegłego A. A. (1) z dnia 18 lipca 2016r. ( tom II , k. 295 ) . Należy powtórzyć ,że zakres badania sprawy ograniczały zarzuty od nakazu zapłaty . Z tej też przyczyny nie było możliwe uwzględnienie w tej sprawie kwot wyegzekwowanych przez komornika po wydaniu nakazu zapłaty . Z opinii biegłego S. P. wynika , że wynosiły one 697.403,64 zł (tom II , k. 237 v ) . Sąd odstąpił więc od takiego kierunku rozpoznania sprawy . Droga prowadząca do wydania wyroku została natomiast przedstawiona we wcześniejszej części tego uzasadnienia .

Zbędne było przesłuchiwanie świadka L. W. oraz pozwanego. W celu rozstrzygnięcia sprawy wystarczające było bowiem przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych oraz analiza umów łączących strony. Sąd oddalił więc te wnioski dowodowe ( tom III , k. 444 v ) .

Skoro (...) znajduje się obecnie w stanie upadłości ,to konieczna była odpowiednia zmiana jego oznaczenia w wyroku.

Wynik sprawy powodował konieczność uchylenia w całości rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w nakazie zapłaty i ponownego ich rozliczenia stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 100 k.p.c.

Powód wygrał sprawę w około 56 % . Poniósł następujące koszty :

1)  21.688,00 zł – opłata od pozwu ,

2)  30,00 zł. - opłata od zażalenia ,

3)  7.200 zł - wynagrodzenie adwokackie ustalone na podstawie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zmianami ) ,

4)  3.600 zł – wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym - § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r.,

5)  17,00 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa,

6)  54,00 zł – zwrot kosztów świadkowi ( tom II , k. 203 ) ,

7)  2.705,85 zł – koszty opinii biegłego A. A. (1) ( tom II k. 297 ),

8)  100 zł – opłata od wniosku o zmianę zabezpieczenia ,

Łącznie jest to kwota 35.394,85 zł . Jej 56 % to 19.821,11 zł.

Pozwany poniósł koszty :

1)  1.000 zł - opłata od zarzutów,

2)  100 zł – opłata od wniosku o zabezpieczenie ,

3)  7.200 zł - wynagrodzenie adwokackie ustalone na podstawie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. nr 163, poz. 1348 ze zmianami ) ,

4)  17,00 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa ,

5)  119,52 zł – koszt stawiennictwa biegłego A. A. (1) na rozprawie ( tom III , k. 529 ) ,

Łącznie jest to kwota 8.436,52 zł . Jej 44 % to 3.712,06 zł .

Po dokonaniu potrącenia należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 16.109,05 zł ( 19.821,11 zł – 3.712,06 zł ).

Koszty wyłożone tymczasowo ze Skarbu Państwa w związku z dopuszczeniem dowodów z urzędu ( art. 83 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ) , wyniosły :

1)  570 zł - koszt opinii biegłego S. P. ( tom II , k. 262 ) ,

2)  218,71 zł - koszt stawiennictwa biegłego S. P. na rozprawie ( tom III , k. 429 ) ,

3)  150 zł - koszt opinii uzupełniającej biegłego S. P. ( tom III , k. 494 ) ,

4)  1.209,95 zł – koszt opinii uzupełniającej biegłego A. A. (1) ( tom III , k. 493 ) ,

5)  2.210,88 zł - koszt opinii biegłej W. A. ( tom III , k. 575),

6)  179,26 zł – koszt stawiennictwa biegłej W. A. na rozprawie (tom III , k. 603 ) .

Łącznie 4.538,80 zł . Na podstawie art. 113 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 83 ust.2 tej ustawy należało pobrać na rzecz Skarbu Państwa - kasy Sądu Okręgowego w Toruniu :

1)  od powoda 44 % tej kwoty , czyli 1.997,00 zł.

2)  od pozwanego 56 % - czyli 2.541,80 zł.

Opłata od zarzutów od nakazu zapłaty wynosiła 65.064,00 zł . Pozwany był od niej zwolniony ponad kwotę 1.000,00 zł. Brak jest więc podstaw do pobierania od niego pozostałej jej części , gdyż zwolnienie od tego kosztu nadal zachowuje swoją aktualność - por. art. 101 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych .